De tv besodemietert je, zegt de verslaggever zelf

Op dinsdag 18 september legt verslaggever Henri van der Steen van het Brabants Dagblad uit waarom het lezen van non-fictie boeken voor hem belangrijk is. Vanaf volgende week laat hij  Lezers van Stavast aan het woord.

De tv besodemietert je, zegt de verslaggever zelf
Het klinkt natuurlijk vreemd voor een journalist, maar het harde, snelle nieuws van het Journaal en nu.nl, heeft me nooit erg geïnteresseerd. Nieuws wordt pas van belang als je er een kader bij krijgt, als je het kunt duiden, een plaats kunt geven in de geschiedenis.

Daarom kijk ik nauwelijks televisie en lees ik veel boeken. Word je daar wijzer van? Een voorbeeld. Begin 2010 werd Haïti getroffen door een aardbeving, die het nieuws tien dagen beheerste. De laatste dag was er een inzamelingsactie op de televisie, daarmee was het meteen ook gedaan met onze belangstelling: over naar de volgende hype, de gemeenteraadsverkiezingen.

Ik heb die tien dagen misschien vijf minuten besteed aan het volgen van de ramp; de koppen gesneld, enkele intro's van verhalen, dat was het wel. Begin vorig jaar kwam er een boek uit over de ramp, dat boek heb ik meteen aangeschaft en gelezen, op twee koude avonden. En ik heb het vermoeden dat ik intussen beter geïnformeerd ben over de ramp dan de televisiekijker van toen. Veel beter, Het boek heet Haïti : een ramp voor journalisten, van Hans-Jaap Melissen, een ervaren oorlog- en rampverslaggever van de Wereldomroep, de NOS en tal van radio- en televisieprogramma's. Hij beschrijft een wereld die we al wat beter kennen sinds het prijswinnende Het zijn net mensen van Joris Luyendijk, een Hilversumse wereld waarin de televisiekijker elke dag zogenaamd serieus wordt voorgelicht maar in werkelijkheid vrijwel voortdurend wordt besodemieterd. Melissen: "Spreekwoordelijk sneuvelt de waarheid bij een oorlog altijd als eerste. Maar na een aardbeving liggen de feiten algauw bekneld onder het puin.'

Ook nu. De regering van Haïti en de VN heeft er baat bij vanaf de eerste minuut de meest dramatische cijfers de wereld in te helpen; dat bevordert de aandacht, de hulpverlening en de kans op groot geld. De journalist kan niet meteen op pad om die cijfers te checken. Melissen: 'Zeker kort na een ramp is de meeste verslaggeving er vooral op gericht zo veel mogelijk dramatische verhalen te brengen, een verschuiving van informeren naar emotioneren. Daaraan doe ik al jaren mee, ook al heeft mij nog nooit het verzoek bereikt dat andere verslaggevers soms wel krijgen: om liever vrouwelijke slachtoffers te volgen. Die huilen eerder.'

Melissen is als eerste Nederlandse verslaggever aanwezig in Haïti, hij blijft als laatste en hij gaat er nog eens terug, want hij wil de feiten toch per se checken. Het levert een tragisch, meeslepend, onthutsend boek op. Melissen gaat in Haïti op zoek naar de 230.000 doden die door de regering worden genoemd, maar vindt er niet veel: geen medewerking van de autoriteiten, geen medewerking van zijn broodheren in Hilversum, die dramatische itempjes willen.

Voor de grote inzamelingsavond op televisie wordt hij gevraagd enkele rapportage ste maken, die 'best een beetje emotioneel/heftig' mogen zijn, aldus de opdracht. De verslaggever antwoordt dat hij liever een portret maakt van een Haïtiaan die sceptisch is over al die hulp; er is in het verleden te veel gerotzooid met hulpgeld. Maar nee, dat zien de opdrachtgevers toch niet zo zitten.

Volgende keer zal er weer een of andere Linda de Mol met een licht getormenteerd hoofdje voor de camera zitten om met een dramatische eerste zin een nieuwe rampavond te presenteren, emotionele verslaggevers in beeld brengen en deskundigen laten vertellen over de verschrikkingen. Hans-Jaap Melissen zal er vermoedelijk ook weer bij zijn. Ik zal niet kijken, maar een jaar later zijn boek wel lezen, met de echte feiten en achtergronden.

Aanvulling op dit artikel
In 2010 verscheen Gebakken lucht van de Engelse journalist Nick Davies. Een boek waarin de hele mediawereld ongenadig onderuit wordt gehaald. In zijn ogen is het niveau van de media-industrie dramatisch verslechterd. Klik hier voor een lang artikel over dit boek, dat een 'mooie' aanvulling is op het stuk van Henri van der Steen en de boeken van Melissen en Luyerdijk. Het is wel dik, maar ja ... na lezing, zul je anders naar 'de krant', 'het journaal' en vooral de almaar groter wordende groep 'communicatie-deskundigen' kijken. Het woord besodemieterd is een eufemisme.
En klik hier voor een ander lang artikel over Davies en dit onderwerp.

Raoul Heertje probeert in een hilarisch boek (ook) iets over dit onderwerp te zeggen.

Homepage Artikelen uit het Brabants Dagblad