Vrijheid moet je veroveren

Op donderdag 18 oktober 2012 besprak journalist Henri van der Steen in 'zijn' Brabants Dagblad het boek De verovering van de vrijheid van de Belgisch-Poolse filosofe Alicja Gescinska. Dit boek is aan alle Lezers van Stavast aangeboden. Deze recensie verscheen aan de vooravond van de lezing van Alicja Gescinska op zondag 21 oktober in de Groene Engel in Oss.

Vrijheid moet je veroveren
Alicja Gescinska legt zondag in de Groene Engel uit dat vrijheid meer is dan niet gehinderd worden zodat je kunt doen wat je wilt doen

Een jonge, Poolse filosofe komt het zondag in de Groene Engel uitleggen: 'Net zoals het goede en de liefde gaat ook de vrijheid ons bevattingsvermogen te boven'

Wartburg 353

Hebben we een financiële crisis of eerder een crisis rond de vraag wat vrijheid is - en welke vrijheid we eigenlijk willen, nodig hebben, aankunnen? Alicja Gescinska heeft nagedacht over vrijheid. Ze werd geboren in Polen, in communistische tijden, maar voelde onvrijheid voor het eerst nadat het gezin in een knaloranje Wartburg 353 naar België was gevlucht en op zekere dag in en speelgoedwinkel was - en geen rooie cent had om een pop te kopen voor de kleine Alicja.

Donna Simpson

Ben je wel vrij als je kunt besluiten, zoals Donna Simpson deed, zo veel te gaan eten dat je met je 275 kilo in het Guinness Books of World records terecht komt als Dikste Moeder Aller Tijden? Het geeft ongetwijfeld een kick als je elk jaar 90.000 dollar verdient met een website waar fans betalen om je elke dag 15.000 calorieën te zien vreten ...

'De absolute, onbegrensde vrijheid bevrijdt ons helemaal niet', betoogt Gescinska in haar voor de Socrates Wisselbeker genomineerde boek De verovering van de vrijheid, waarover ze zondag in Oss komt praten (Groene Engel, Blikopener-lezing, 14.00 uur, entree 7 euro). Vrijheid is ook geen gegeven. 'Vrijheid is een werkwoord, vrijheid moet je veroveren'.

De jonge, Poolse filosofe schreef haar boek aan de hand van de laatste levensfase van haar vader, in Polen een ingenieur, in België een arbeider die zijn nieuwe leven in (zogenaamde) vrijheid voornamelijk als een Oblomov  doorbrengt voor de televisie. Pas wanneer bij hem een ernstige vorm van kanker wordt geconstaeerd, is hij te verleiden tot actie; hij gaat boeken lezen. En leven! Zo komt zij op de vraag wat van de twee prevaleert, het recht op luiheid of de plicht deze 'zelfdestructie in slow-motion' te bezweren?

Gescinska heeft een mooi boek geschreven, in een fijne, soms ironische stijl, dat een nuttige samenvatting vormt van wat er tussen Socrates en Haring is bedacht over vrijheid. Voor een vrouw die nog niet lang geleden op school haar examens deed door in de middagpauze snel even de lessen door te nemen, heeft de 31-jarige Gescinska wel hard gewerkt, want heel erg veel gelezen, zo te zien ...

Een zekere schuwheid als het gaat om noeste arbeid is de Pool immers niet vreemd, zo betoogt ze zelf, even ongegeneerd als dubieus: 'Ik kan niet ontkennen dat luiheid misschien wel iets heel erg Slavisch is.'

Ze komt wel vaker op de proppen met dit soort algemeenheden, bijvoorbeeld als ze een hele reeks filosofen, onder wie Nietzsche en Voltaire, bekritiseert die de menselijke verveling als oorzaak van oorlog, verderf en ander kwaad zien. Haar verweer is niet krachtig (´Ik denk dat Hitler grotere problemen had dan een teveel aan vrije tijd´), filosofisch gezien zelfs teleurstellend.

Het neemt niet weg dat Gescinska een aardig boek heeft geschreven, omdat de kernthese goed uit de verf komt: negatieve vrijheid (niet gehinderd worden om te doen wat je wilt) is niet genoeg om vrij te zijn, je hebt positieve vrijheid nodig, ´het vermogen die keuzes te maken die overeenstemmen met je morele wezen.´

Vrijheid is een prachtig woord, stelt ze terecht vast, maar ook een ongrijpbaar begrip. Is de vrije markt vrij - en moeten we er blij mee zijn?  Gescinska: ´Heel de bekoorlijkheid van vrijheid ligt in haar uitoefening. Pas wanneer je haar verwerkelijkt, verovert, ontsluit zij haar geheimen en ware schoonheid voor ons.´


Homepage Artikelen uit het Brabants Dagblad