Prometheus 2020, 301 pagina's - €22,50
Informatie over Duco Hellema (195?) en Margriet van Lith (195?)
Korte beschrijving
Hoe veranderde in de jaren negentig de Partij van de Arbeid van 'Partij van de Armoede' in een partij met sympathie voor neoliberaal denken, en een mensvisie met individuele verantwoordelijkheid en persoonlijk initiatief? Wat deed de partij haar 'ideologische veren' afschudden? Dit boek van emeritus-hoogleraar geschiedenis Duco Hellema en oud-parlementair journaliste en zelfstandig speechschrijfster Margriet van Lith brengt dat levendig en nauwgezet in beeld. Het toont waardoor men positief werd tegenover verzelfstandiging en privatisering van overheidsdiensten. Na de val van de Berlijnse Muur regeerde de partij met het CDA en daarna met de VVD en D66 (Paars) en was medeverantwoordelijk voor bezuinigingen, sociale saneringen en marktwerkingsbeleid die strijdig leken met oude idealen van de sociaaldemocratie. Mede door de achtergronden en duiding van fundamentele tijdsdocumenten en terugkijkende vraaggesprekken met een diversiteit aan betrokkenen – 'dat hadden we nooit moeten doen' – is dit uitstekend leesbaar boek over politiek en maatschappij, bijzonder waardevol en actueel relevant. Met eindnoten en een overzicht van bronnen en literatuur.
Tekst op website uitgever
In de jaren negentig veranderde de Partij van de Arbeid radicaal van koers. De PvdA wenste geen Partij van de Armoede meer te zijn. Ze omarmde beginselen als individuele verantwoordelijkheid en persoonlijk initiatief. Overheidsdiensten konden worden verzelfstandigd of geprivatiseerd. Regerend met eerst het CDA en daarna de VVD en D66, werd de PvdA bovendien medeverantwoordelijk voor harde bezuinigingen, voor een sanering van de sociale zekerheid, en voor jarenlang deregulerings- en marktwerkingsbeleid.
Waarom ging de PvdA akkoord met maatregelen die zo strijdig leken met de traditionele idealen van de sociaaldemocratie? Wat bracht de PvdA ertoe haar ‘ideologische veren’ af te schudden? ‘Het was de tijdsgeest,’ zeggen verscheidene betrokkenen achteraf. ‘We gingen met de stroom mee.’ Maar zo eenvoudig is het natuurlijk niet.
In dit boek analyseren Duco Hellema en Margriet van Lith welke keuzes de Partij van de Arbeid in de jaren negentig heeft gemaakt, en hoe de opstelling van de PvdA kan worden verklaard. Ze spraken met vele PvdA-prominenten, die vaak spijt hebben van wat er destijds is gebeurd. ‘Dat hadden we nooit moeten doen.’
Duco Hellema is emeritus hoogleraar geschiedenis. Hij schreef onder meer Nederland en de jaren zeventig (Boom, 2012), en The Global 1970s (Routledge, 2018). Zie ook www.ducohellema.nl.
Margriet van Lith werkte jarenlang als parlementair journalist en is nu zelfstandig speechschrijver. Zij schreef onder meer Wim Meijer. Tegen de stroom in (Nijgh & Van Ditmar, 2016).
Fragment uit (de) Introductie
Dit boek gaat over de opmerkelijke rol die de Partij van de Arbeid gedurende de lange jaren negentig in de Nederlandse politiek heeft gespeeld. De PvdA was, vergeleken met andere sociaaldemocratische partijen, al vroeg bereid als regeringspartij bij te dragen aan de flexibilisering, liberalisering en deregulering van de economie en samenleving. Van eind jaren tachtig tot begin eenentwintigste eeuw nam de Partij van de Arbeid onafgebroken deel aan de regeren, na - afgezien van een korte onderbreking - twaalf jaar in de oppositie te hebben gezeten. In 1989 trad de PvdA toe tot het derde kabinet-Lubbers (een coalitie van CDA en PvdA), en tussen 1994 en 2002 maakte de partij deel uit van twee achtereenvolgende paarse kabinetten (coalities van PvdA, VVD en D66). De Partij van de Arbeid was dus een belangrijke actor in de politieke ontwikkelingen van de jaren negentig. Kon de partij in 1989 nog aanvoeren te zijn overvallen door de plotselinge en onverwachte deelname aan het kabinet-Lubbers III, in de paarse kabinetten nam de PvdA een dominante positie in, niet in de laatste plaats omdat PvdA-leider Wim Kok tevens minister-president was.
De Partij van de Arbeid was medeverantwoordelijk voor wat wel een 'neoliberale revolutie' zouden kunnen noemen, of het spectaculaire sluitstuk van een neoliberale revolutie die in de jaren tachtig door het CDA en de VVD in gang was gezet. Hoe dan ook, vele opvallende neoliberale maatregelen werden vooral genomen tijdens de jaren negentig, of het nu gaat om deregulering, privatisering en verzelfstandiging van overheidstaken, of de liberalisering (flexibilisering) van de arbeidsmarkt. Ook volgens CU-politicus en hoogleraar Roel Kuiper was de Nederlandse overheid gedurende de jaren negentig vergeleken met andere decennia 'het sterkst gericht op het introduceren van marktwerking'. Kuiper was in de jaren 2011-2012 voorzitter van de Eerste Kamercommissie die onderzoek deed naar de privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten, en met name naar de rol van het parlement daarbij. De gevolgen van dit marktwerkingsbeleid bleken ingrijpend, zo concludeert Kuiper in een boek dat hij later zelf aan het 'privatiseringsverdriet' zou wijden. Ze betekenden een ware 'revolutie', een 'aardverschuiving' in samenleving en politiek. En de PvdA was, als dominante partij, een van de drijvende krachten achter deze revolutie dan wel aardverschuiving. (pagina 11-12)
Lees vooral ook:
Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid van Tony Judt (uit 2010),
De terugkeer van het algemeen belang : privatiseringsverdriet en de toekomst van Nederland van Roel Kuiper (uit 2014),
Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u : dertig jaar marktwerking in Nederland van Sander Heijne (uit 2018),
De grote verkilling van Gert van Istendael (uit 2019), Ruw ontwaken uit de neoliberale droom en de eigenheid van het Europese continent van Gabriël van den Brink (uit 2020),
Ontspoord kapitalisme : hoe het kapitalisme ontspoorde en na de coronacrisis kan worden hervormd van Bert de Vries (uit 2020),
Fantoomgroei : waarom we steeds harder werken voor steeds minder van Sander Heijne en Hendrik Noten (uit 2020) of
Een land van kleine buffers : er is genoeg geld, maar we gebruiken het verkeerd van Dirk Bezemer (uit 2020)
Artikel: Democratie - boeken én e-books voor onze post-corona-times (voorjaar 2020)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen