De Bezige bij 2021, 272 pagina's - € 24,99
Wikipedia: Paul Verhaeghe (1955) en Sarah Vankersschaever (1987)
Korte beschrijving
In deze neerslag van het interview van De Standaard-redacteur Sarah Vankersschaever blikt psychoanalyticus en hoogleraar Paul Verhaeghe (1955) terug op zijn werk en persoonlijk leven. Hoe is hij in zijn denken, zijn therapeutisch werk en als persoon geëvolueerd? Wie zijn boeken las, komt veel herhaling tegen, met hier en daar een nuancering, een toevoeging, een zelfkritische noot. De waarde van het boek is dat de samengebalde terugblik de grote lijnen in zijn denken doet bovendrijven: individuele beleving en maatschappelijke patronen, drift en verlangen, macht en autoriteit, autonomie en verbondenheid, afstand en nabijheid – en dit gaande van de seksuele intimiteit via opvoeding en werkvloer tot politieke en economische evoluties. Mooi is hoe Vankersschaever doorvraagt zonder op de rooster te leggen, en hoe ze soepel laveert tussen de intellectuele en de persoonlijke pool. Verhaeghe noemt zichzelf gematigd optimist, de maatschappijcriticus is nu milder; de jongen uit Gits heeft veel geluk gehad en erkent zijn kwetsbare en sterke kanten. Boeiende, vlot leesbare lectuur die te denken geeft.
Tekst op website uitgever
Een wereld in evenwicht. Daar pleit Paul Verhaeghe al voor sinds Liefde in tijden van eenzaamheid. Zijn boeken belichten de grote thema’s van onze tijd: Identiteit, Autoriteit, Intimiteit. Daarin reflecteert hij op onze zoektocht naar het goede leven – en de obstakels daarbij. Na veertig jaar neemt Paul Verhaeghe eind 2021 afscheid van de universiteit. In dit boek blikt hij terug en vooruit. Hoe zag hij onze intieme relaties veranderen? Wat valt er nog te vinden voor de zoekende mens? En hoe doe je dat eigenlijk, kritisch en toch hoopvol nadenken over de samenleving waarin je thuis bent? ‘Het moeilijkste aan vragen stellen,’ weet Paul Verhaeghe, ‘is dat je antwoorden krijgt.’ Maar het beste daaraan is dat die weer naar nieuwe vragen leiden. Journaliste Sarah Vankersschaever stelt ze – en vraagt door.
Fragment uit 4. Denken over de tijd - over maatschappijkritiek, autoriteit en de rol van wetenschap
SV. Freud bouwt een voetbalstadion, Arendt brengt de bal in het spel, Elias geeft de voorzet en jij maakt met je boek Autoriteit de goal?
PV. 'Ik omschrijf mijn aandeel liever als punten verbinden tot een nieuw geheel: Freuds impasse heb ik kunnen beantwoorden door Arendt en Lacan te verbinden. De waarde van een probleemanalyse zit erin dat ze duidelijk helpt maken wat wel en wat niet werkt. Ik had het daarnet al over "de oplossingen" die men naar voren schuift; we maken psychiatrische ziekten van de problemen, of we roepen dat we willen terugkeren naar de goede oude tijd toen iedereen zich nog onderwierp aan de papa's van de wereld. Kijk, als je die wegen inslaat dan is het vervolg voorspelbaar, de vrijwillige onderwerping mag je vergeten, niemand gelooft nog in het vader-weet-het-betermodel en je zet de deur wagenwijd open voor macht.'
SV. Kun je ook een oplossing voorspellen?
PV. 'De betere oplossing is een evolutie naar een nieuwe grond van autoriteit waarin zo veel mogelijk mensen geloven. We voelen die nood ook aan, het is de roep om een Nieuw Groot Verhaal. En dat is echt wel nodig, denk aan wat Hannah Arendt profetisch schreef in de slotparagraaf van haar essay: "This means to be confronted anew ... by the elementary problems of human living-together."'
SV. Dat klinkt bijna religieus, een Nieuw Groot Verhaal.
PV. 'Ik begrijp dat je dit zegt, de vorige autoriteit was grotendeels religieus, maar ook het communisme had zijn eigen bijbel. Ik denk niet dat we een nieuw verhaal moeten schrijven en vervolgens missionarissen uitzenden om de ongelovigen te bekeren. Wat mij betreft is het nieuwe verhaal er al en dat is wetenschap. Wetenschappelijke kennis laat ons toe alles met alles te verbinden, het medische, het sociale, het psychologische, het economische, het culturele, het ecologische ... De kennis binnen al deze domeinen maakt ons duidelijk voor welke keuzes we staan.'
SV. En zien we die keuzes met z'n allen helder?
PV. 'Stilaan wel en de klimaatverandering en de pandemie zullen daarbij helpen. Maar op zich volstaat het niet dat we kennis delen en de uitdagingen zien. Naast een gemeenschappelijke grond vraagt autoriteit om een structuur die de vrijwillige onderwerping en medewerking organiseert. Ook op dat vlak maken we vandaag als maatschappij een ingrijpende verandering door; de traditionele, patriarchale autoriteit functioneert top-down, het was een piramide met bovenaan de alfaman - denk aan de typisch mannelijke instituten zoals Kerk en Leger - en helemaal onderaan de vrouwen en de kinderen. De nieuwe structuur zal meer horizontaal georganiseerd zijn, met elkaar overlappende netwerken waartussen het gezag voortdurend verschuift. Vandaag zitten we duidelijk in een overgangsfase. Wereldwijd zie je twee structuren botsen: macht die vasthoudt aan top-down gehoorzaamheid tegenover groepen die zich verzetten en zich horizontaal willen organiseren. Het worden spannende tijden.' (pagina 171-172)
Interview: Paul Verhaeghe: ‘We hebben karikaturen gemaakt van concepten als penisnijd en castratieangst’ (NRC, 22 oktober 2021)
Lees ook: Liefde in tijden van eenzaamheid : over drift en verlangen (2009), Het einde van de psychotherapie (2011) Identiteit (2012), Autoriteit (2015) en Intimiteit (2018) en Houd afstand, raak me aan (2020)
Lees vooral ook
De onzichtbare hand : hoe markteconomieën opkomen en ondergaan van Bas van Bavel (uit 2018),
De barbaren van Barrico (uit 2010),
Taalkracht : andere woorden, andere werelden van o.a. Christien Brinkgreve (uit 2020),
Vrijheid : een woelige geschiedenis van Annelien De Dijn (uit 2021),
Betere mensen : over gezondheid als keuze en koopwaar van Trudy Dehue (uit 2014),
Fantoomgroei : waarom we steeds harder werken voor steeds minder (uit 2020),
De val van Prometheus van Ton Lemaire (uit 2010),
Waarom iedereen altijd gelijk heeft van Ruben Mersch (uit 2016),
De wereld onder de duim : lofzang op de internetgeneratie van Michael Serres (uit 2014) en/of
Tegen verkiezingen van David Van Reybrouck (uit 2013).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen