Veel titels!

Aan de vooravond van de start van het tweede Lezers van Stavast-seizoen een poging uit te leggen waarom er "zo veel" titels in de literatuurlijst zijn opgenomen.

Hoe begonnen we?
In het voorjaar van 2012 kwam het idee op om met een groep Lezers van Stavast non-fictieboeken rondom enkele verwante thema's te gaan lezen. Op de eerste literatuurlijst stonden tachtig titels. Maar al gauw bleek dat het nodig was dit aantal op te voeren. De belangrijkste reden was dat over de thema's tóch meer boeken waren verschenen (en zouden verschijnen) als in eerste instantie gedacht. Op zondag 3 juni 2012 werd op dit blog een lang artikel geplaatst waarin geprobeerd werd uit te leggen wat de bedoeling was. Uit dat artikel onderstaand citaat: Wat wil ik doen

Van september tot mei 2013 wil ik samen met veertig mensen elke week een informatief boek gaan lezen. Alle deelnemers kunnen kiezen uit een door mij samengestelde groslijst. Van circa tachtig titels. Gedurende het seizoen zullen er nieuwe titels aan worden toegevoegd. Boeken waarin auteurs 'iets' zeggen over onze tijd, ons mens-zijn en vooral over de problemen die voor ons liggen en die de komende decennia opgelost moeten worden. We zitten midden in een transformatieproces. We verlaten het tijdperk van oneindig doorgaande economische groei, nog meer spullen (kopen, bezitten) en betreden een era waarin alles duurzaam - of niet - zal zijn. Over dit zeer brede onderwerp worden door uiteenlopende personen interessante boeken geschreven. Boeken waarin vele vragen worden opgeworpen; en voorstellen gedaan om een deel van ‘het probleem’ op te lossen. Boeken die in het gunstigste geval slechts als quote in een talkshow belanden of in enkele regels in kranten en tijdschriften of op internet worden 'behandeld'.

 Een tweede reden om het aantal titels uit te breiden was dat de bibliotheek van de meeste titels slechts één exemplaar in de collectie heeft opgenomen. Als ruim dertig mensen uit zo'n lijst moeten gaan lenen wordt de spoeling dun. 

Het tweede seizoen, een ander thema?
Op het moment dat ik dit schrijf omvat de literatuurlijst voor het tweede seizoen 189 titels: 154 daarvan zijn meegenomen uit seizoen een en 35 nieuwe titels zijn daaraan toegevoegd. Daarmee begrijpt u dat het thema van vorig jaar grotendeels is gehandhaafd. Het verschil is dat we alle boeken op de lijst scharen onder de noemer Oefenen voor een andere tijd. Dat is het jaarthema van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken (NOBB) voor het seizoen 2013-2014. In dat thema zitten als het ware de thema's van het vorig seizoen opgesloten.


Oefenen voor een andere tijd
Er zullen weinig mensen zijn die ontkennen dat onze samenleving op een kantelpunt staat. Om uiteenlopende redenen zullen we de komende jaren, decennia op zoek moeten naar een nieuw model. Er zijn talloze uitspraken te verzamelen van vooraanstaande mensen in binnen- en buitenland die zich in deze zin uitlaten. Uiteraard zijn er uitzonderingen (en vaak ook niet de minste) die weten (geloven, hopen) dat we op korte termijn ons 'vrolijke, onbezorgde' leventje van voor de crises van 2008 weer zullen oppakken. Toch durf ik hier de stelling te betrekken dat zij het fout zien. Links- of rechtsom zullen we als samenleving na moeten nadenken over alle bedreigingen, kansen en uitdagingen die op ons afkomen.
Om te begrijpen in wat voor 'toestand' we terecht zijn gekomen en de juiste beslissingen te nemen is het echter noodzakelijk om je breed te oriënteren. One-liners, 140 woorden-wijsheden en andere stoere quotes die in het publieke domein goed vallen helpen niet om onze complexe wereld echt te kunnen begrijpen.
Gelukkig verschijnen er nog steeds boeken waarin uiteenlopende personen een analyse proberen te geven van de situatie waarin we terecht zijn gekomen, en in sommige (helaas incidentele) gevallen geven deze auteurs ook een mogelijke oplossing aan. Althans, doen een voorstel in een bepaalde richting.

Veerkracht zullen we de komende jaren hard nodig hebben. Ons oude model is “op”. Niemand weet hoe het nieuwe er uit zal zien. Elk van ons zal binnen zijn/haar omgeving op zoek moeten naar waardevolle alternatieven.

Geen blauwdruk, en veerkracht
Het jaarthema wil ook uitdrukken dat 'de oplossing' voor alle problemen niet van bovenaf zal komen. Regeringen, bedrijven, instellingen en organsiaties weten (a) vaak ook niet wat het probleem is en nemen (b) op basis daarvan (toch) besluiten die vaak niet echt helpen om 'de problemen' op te lossen. Soms staan ze daar haaks op. Over dit aspect wordt ook veel geschreven. De frase 'een andere tijd' is bewust zo geformuleerd, want de komende jaren zal onze samenleving drastisch (moeten) veranderen, maar het is maar de vraag of die tijd 'beter' of 'nieuwer' zal zijn. 'Anders' in ieder geval.
Het woord 'oefenen' wil uitdrukken dat er geen blauwdruk klaarligt, die we met z'n allen alleen maar hoeven op te halen en te gaan uitvoeren. Nee, die nieuwe samenleving zal eerder her en der van onderaf ontstaan. In familieverband, buurt, dorp, stad of op regionaal en/of landelijk niveau zullen mensen op bepaalde terreinen 'iets' gaan ondernemen. Bij succes wordt het gecontinueerd en waarschijnlijk (hopelijk) overgenomen door anderen. Regeringen zullen net als vroeger blijven sturen (althans een poging doen), maar vaker zullen ze succesvolle initiatieven van onderaf (moeten) inbedden in allerlei structuren.

Bij dit alles - dit oefenen voor een andere tijd - zullen we als mensen over de nodige veerkracht dienen te beschikken. We gaan op veel aspecten van het leven onzekere tijden tegemoet. Iedereen die in staat is daarmee goed om te gaan heeft een pluspunt. In mijn ogen helpt het ook door kennis te nemen van de visie van deskundige mensen die daarover hebben gepubliceerd en zich (vaak) ook op andere manieren mengen in het noodzakelijke publieke debat.

Hans van Duijnhoven

Homepage Achtergrondartikelen