Gerard van Stralen & René Gude (redactie)

... En denken : Bildung voor leraren
ISVW 2012, 408 pagina's - €29,50

Website Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW)

Korte beschrijving
Onze cultuur verandert snel. Dat maakt onderwijs moeilijk. In dat onderwijs staat de leraar centraal. Hij moet niet alleen economisch (rekenen en taal), maar ook sociaal en geestelijk kapitaal doorgeven. De schrijvers voeren het begrip 'bildung' in. Dat is het proces van innerlijke ontwikkeling en de schrijvers kiezen als model de Agora, het oud-Griekse plein. De leraar moet de leerling helpen in de toekomst te kijken. Hij moet dan vertaler zijn tussen de wereld van het kind en de grote wereld (nu en straks). Dertig scribenten uit tal van disciplines schrijven over de betekenis van onze cultuur en hoe dat in de opleiding vorm kan krijgen. Aan het slot van het boek staan tien bladzijden met stellingen die tot discussie moeten leiden. Het boek is prachtig uitgevoerd en roert een belangrijk thema aan. De redacteuren, de socioloog Van Stralen en de filosoof Gude, zijn sterk bij het onderwijs betrokken. Door de vele medewerkers is het toch moeilijk een helder beeld van bildung te krijgen. Vooral bruikbaar op opleidingsinstituten en voor leraren die leerlingen op hun toekomst voorbereiden.

Korte beschrijving (tekst afkomstig van website ISVW
Scholieren moeten leren lezen, schrijven en rekenen. Goed, maar hoe zit het dan met het denken? Dit boek bevat vurige pleidooien voor meer bildung in het onderwijs. Deze vorm van reflectie is nodig om leerlingen culturele bagage mee te geven en hen beter te laten denken. Prominente cultuurdragers leggen in dit boek uit dat het tijd is voor een hernieuwde bildung, een vorming van leerlingen tot erudiete, zelfstandig denkende burgers.

Hoofdredactie: Gerard van Stralen & René Gude

Met tekstuele bijdragen van: Joop Albeda, Arthur d’ Ansembourg, Cok Bakker, Barbara Baarsma, Babs van den Bergh, Désanne van Brederode, Pieter Broertjes, Ans Buijs, Hans de Deckere, Jos Dute, Joost Ector, Timur Ero˘gluer, Erno Eskens, Ab Gietelink, René Gude, Dominique Hoozemans, Huib de Jong, Agnes Jongerius, Frans Leijnse, Leo Lenssen, Bowen Paulle, Daan Roovers, Theo Ruijs, Timo de Rijk, Albert van der Schoot, Peter Sloterdijk, Albert Smit, Jos Stelling, Gerard van Stralen, Frank van Tubergen, Manon Uphoff, Wim Veen, Mathi Vijgen, Ed Weijers, Dick de Wolff, Paul Zoontjens.

Interviews: Arjeh Kalmann en Channa Kalmann

Een goede school leidt op voor een samenleving die er nog niet is. De sfeer op school moet bepalend zijn voor de sfeer in de samenleving en niet andersom.' Peter Sloterdijk in dit boek. Leraren moeten beter geschoold worden in taal en rekenen. Goed, maar onze complexe samenleving stelt een grotere uitdaging aan de leraar. Ouders vragen meer en meer erudiete leraren die creatief op de onderwijsbehoeften van de leerlingen kunnen aansluiten en hun rol van overdrager van cultuur serieus nemen. Het vereist van leraren dat zij kunnen reflecteren op hun werk, maatschappelijk betrokken zijn, culturele diepgang hebben en een actieve intellectuele houding bezitten. Door leerlingen zo meer culturele bagage mee te geven, worden zij beter voorbereid op onze toekomstige kennissamenleving. Prominente cultuurdragers uit vele sectoren van de samenleving leggen in dit boek uit dat het tijd is voor een hernieuwde 'bildung'. Ze adviseren leraren hoe zij hun leerlingen kunnen vormen tot erudiete, zelfstandig denkende burgers.

Fragment uit De balans tussen disciplinering en liberalisering - Peter Sloterdijk in gesprek met René Gude over bildung in de 21e eeuw
De hedendaagse discussie over bildung gaat, net als in iedere andere historische periode dus, over een passend compromis tussen disciplinering en liberalisering. Disciplinering is nodig om leerlingen de vaardigheden te leren die een samenleving nodig heeft om zichzelf in stand te houden. Liberalisering van individuen is nodig om een samenleving de innovatiekracht te geven, die nodig is wanneer onvoorziene tegenslagen of ongekende kansen veranderingen mogelijk of zelfs noodzakelijk maken. Iedere samenleving wordt permanent geprikkeld tot verandering, maar ook onmiddellijk gealarmeerd als die verandering chaos en identiteitsverlies veroorzaken. Een samenleving is altijd een compromis tussen conserverende en veranderingsgezinde krachten. Een maatschappij die alleen conserveert versteent, een samenleving die alleen maar verandert vervluchtigt. (pagina 61)

Terug naar Overzicht alle titels

Willem Schinkel

De nieuwe democratie : naar andere vormen van politiek
De Bezige bij 2012, 367 pagina's - € 19,50

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Willem Schinkel (1976)

Korte beschrijving
Een links-intellectuele aanklacht tegen het 'museale' en regressieve denken in Nederland. Willem Schinkel, veelgeprezen socioloog (1976), zoekt, evenals in zijn vorige boeken, naar andere vormen van politiek. Met tegenzin schetst hij een pessimistisch beeld van de Nederlandse samenleving en in het bijzonder van onze parlementaire democratie. Politieke partijen zijn naar zijn mening inhoudelijk samengesmolten en hun verschillen zijn miniem geworden. Scherp analyseert hij de vervlakking in het politieke debat. Zeer uitvoerig en met veel historische verwijzingen gaat Schinkel in op het populisme, het verschijnsel Wilders, het neoliberalisme en opnieuw op het begrip integratie. Nederland noemt hij 'een beursgenoteerde staat'. Zijn ideeën over nieuwe vormen van politiek (onder andere een nieuwe Raad van State met een agenderende macht) zijn boeiend en origineel, maar verdrinken volledig in oeverloos wetenschappelijk jargon en niet relevante uitweidingen. Daarmee ondergraaft hij zijn intentie om te schrijven voor iedereen die de 'jeugdigheid van geest' heeft. Interessant boek, maar veel te breedvoerig en voor een kleine academische elite.

Fragment uit hoofdstuk 8
Het model dat het beste beschrijft op welke manier de mens over de aarde uitzwermt en haar parasiteert, is het model van de plaag. In onze tijd, die door Paul Crutzen wel als 'antropoceen' is gekenmerkt en waarin de mens dus een klimatologisch primaire rol speelt, wordt voor de moderniteit voor het eerst duidelijk dat de aarde terugpraat, dat de mens zich in een sociale relatie bevindt tot dat wat hij altijd als 'natuur' beschouwde. Het geeft de centraliteit van de mens als aardplaag gevergd om terug te komen bij wat de vroegste animisten al wisten: dat de aarde terugpraat en dat ze plagen op de mens loslaat wanneer die haar plaagt.
Het is in de context van de mensheid als aardplaag dat we onze solidariteit moeten herdenken - solidariteiten met sociale en natuurlijke elementen. Het plaagmodel wordt boven alles gestimuleerd door een allesoverheersende ideologie van de groei. Groei is voor ons wat ooit genade was. En hoop op groei doet vrezen voor krimp. (pagina 318)

Klik hier voor een opname van Brands Boeken (radio), mei 2012

Terug naar Overzicht alle titels

Marcel Demoed

In vogelvlucht wat over mezelf als deelnemer aan 'Lezers van Stavast'.

Naam: Marcel Demoed

Vlak voor WOII geboren in Soest. De Soester Duinen, waar we vlakbij woonden heb ik als decor van een gelukkige jeugd in mijn herinnering.

In Amersfoort naar de lagere (Montessori)school en de middelbare school.

Na mijn militaire dienstplicht heb ik in mijn werkzame leven voornamelijk administratief werk gedaan. Van 1968 tot 1994 werkte ik bij Estec in Noordwijk, onderdeel van de European Space Agency ESA.

Tijdens de Estec periode heb ik de studie rechten opgepakt en ook afgemaakt

In 1994 kon ik op 55 jarige leeftijd gebruik maken van de vut die bij ESA 55plus heet.

In datzelfde jaar ben ik met Ineke getrouwd; we zijn uit Alphen aan den Rijn, onze toenmalige woonplaats, vertrokken en hebben een nieuwe start gemaakt in Tolbert (gemeente Leek) provincie Groningen.

Ik vond het geweldig om de(te) drukke Randstad te kunnen verlaten.

Ineke heeft haar baan opgezegd en gelukkig heeft ze een goed jaar later weer werk gevonden want thuiszitten was niet haar grootste wens.

Eind 2009 kon Ineke met de vut en toen wilden we toch wat centraler in Nederland wonen.

We hebben in de loop van 2009 heel wat rondgekeken naar een betaalbaar huis. De eerste keus Soest viel af omdat de huizen daar belachelijk duur zijn.

Mijn nicht Marian de Rooij adviseerde ons toen eens in Oss rond te kijken, ze zei: "ik woon er al heel lang met veel plezier en hier is een huis nog best betaalbaar". Met haar hulp vonden we een fijn huis met geweldige buren in een groene zestiger jaren wijk waar we sinds begin april 2010 tot volle tevredenheid en met plezier wonen.

Boeken lezen heb ik sinds ik een jaar of zeven was veel gedaan, strips van Eric de Noorman, Kapitein Rob, Tom Poes en veel jongensboeken en Karl May boeken en ook veel boeken over verre landen .

In 1955 leende ik een boek uit de Soester bibliotheek in het formaat van een tegenwoordige glossy. Het was een boek van Henri Cartier-Bresson ‘America (in pictures)’.

Ik was er helemaal ondersteboven van want de zwart-wit foto’s waren zo bijzonder dat ik het boek wel tien keer aandachtig doorgenomen heb, ik kon er geen genoeg van krijgen.

Dit boek was de aanzet tot mijn fotohobby en maakte me benieuwd naar de 'American way of life'.

Jaren later maakten nog drie boeken een diepe indruk op me, allereerst ‘1984’ van George Orwell en daarna las ik nog twee 'toekomstfantasieën' die me bijbleven 'Brave New World' van Aldous Huxley  en 'A Clockwork Orange' van Anthony Burgess die ik vlak nadat ik het boek gelezen had ook als (beklemmende) film gezien heb.

De 'toekomstroman' die ik het meest recent gelezen heb is 'de Achtste Hoofdzonde' van Rudolf Geel. In dit boek binden ouderen de strijd aan tegen een verstikkende en vijandige omgeving. De titel slaat op oud worden als iets wat maatschappelijk ongewenst is.

In juli van dit jaar ben ik lid geworden van de Openbare Bibliotheek Oss.

Het initiatief van de bibliothecaris Hans van Duijnhoven om een groep mensen te verzamelen die zich verplichten om 40 weken lang iedere week een non-fictie boek te lezen sprak mij aan omdat ik benieuwd was welke boeken er op de lijst staan en omdat ik de opgaaf die gesteld wordt een uitdaging vind.

Inmiddels is de 'aftrapavond', die gezellig en heel informatief was (gelukkig kun je nog veel nalezen in de blogs) al achter de rug en heb ik mijn eerste boek gelezen.

'Diereneten'   Jonathan Safran Foer   Uitgelezen zaterdag 15 september 2012

Ben nu verdiept in het boek dat alle deelnemers aan 'Lezers van Stavast' gekregen hebben 'De verovering van de vrijheid' door Alicja Gescinska, een fascinerend boek.

Ook fascinerend vind ik het idee dat er nu zo'n drie dozijn mensen meedoen met dit project dat mij erg aanspreekt door de manier waarop een goed idee gestalte wordt gegeven en de kans die je als deelnemer kunt grijpen om je gezichtsveld te verbreden.

Tot slot wil ik nog even kwijt dat deelname aan dit 'leesexperiment' mij de gelegenheid bij uitstek lijkt om mijn kritische levenshouding een breder en meer solide fundament te geven.

Terug naar De Lezers van Stavast

Ik ga vaker op m'n intuïtie vertrouwen

Ze kan het allemaal intelligent verwoorden, misschien wel omdat ze meer dan twee boeken per week leest. Het slimme onbewuste van Ap Dijksterhuis, hoogleraar sociale psychologie, beviel haar zeer. "De titel alleen al, echt iets voor mij: denken over denken. Dat is mijn favoriete thema.

Marianna van Vugt wist alleen niet dat goed nadenken minder vaak helpt dan we hopen. Ons onbewuste doet het veel beter. Sterker: bijna alles komt uit het onbewuste!

Dijksterhuis maakt het duidelijk: ons bewustzijn kan maar één ding tegelijk, maar wat moet je in een wereld waar iedereen per dag wordt blootgesteld aan drieduizend advertenties, waar je elke dag meer prikkels moet verwerken dan een mens in de middeleeuwen in heel zijn leven ...?

Marianna van Vugt vindt iets anders veel spannender: "Wat bij mij vooral blijft hangen van dit boek is vooral dat de vrije wil een illusie is. En dat het bewustzijn van z'n voetstuk wordt gehaald; het onbewuste stuurt ons gedrag. Ik vind dat allemaal heel spannend. iedereen heeft het idee dat hij van alles bewust beslist, dat geloof ik nu niet meer, er is wetenschappelijk ook geen bewijs voor. Nee, ik ben niet geschrokken. Ik ben wetenschappelijk ingesteld, ik ga er mijn voordeel mee doen, meer letten op de eerste indruk, mijn intuïtie, zeker op mijn vakgebied. Ik was bang voor een zweverig boek, maar het blijkt niet zweverig. Ik ga meer op mijn intuïtie vertrouwen. Je hoeft niet alles te beredeneren. En met complexe dingen doe ik het als altijd: daar slaap ik een nachtje over."

Privé? "Dat ligt moeilijker, dan reageer je vaker door emoties. Maar ik ga wel vaker impulsief kopen, denk ik. Ik ben altijd aarzelend, een twijfelaar, als ik koop denk ik te goed na, ben ik te rationeel. Ik heb net m'n eerste, intuïtieve aankoop gedaan, een schilderij!
Geen Picasso, overigens. Picasso wordt bij Dijksterhuis wel aangehaald. "Picasso is iemand wiens creativiteit op de een of andere manier op het doek terechtkwam. Hij liet het allemaal gewoon gebeuren, zei hij zelf. Je kunt ook niet alles verwoorden of beredeneren. Ik had dat vroeger met wiskunde. Geen idee hoe het moest worden opgelost. Na een nachtje slapen wist ik het gewoon. Ik kan me vinden in de gedachten van Dijksterhuis: dingen hebben tijd nodig, dat is het probleem met het onbewuste, dat proces gaat maar door, zodat je je ook niet zo snel bewust wordt van het eindresultaat, als iets is uitgedacht of op papier is gezet.

Haar zoon Harrie (20) dicht en ervaart dat ook. "Schrijven komt uit het onderbewuste, herschrijven doet het bewuste. Ik heb Harrie aangeraden altijd een papier en potlood op ,zijn nachtkastje te leggen. Bij hem begon het laatst met een vraag: wat is liefde? Twee maanden later was het gedicht er ineens."

Bij haar was er plots wat anders. "Ik heb meer zelfvertrouwen nu ik het boek heb gelezen. Het slimme onbewuste is echt een ontdekking voor me. Ik ben nieuwsgierig naar meer, wil nu verdieping.

Marianna van Vugt, Schaijk, 52, applicatiebeheerder/informatie-analist JBZ, samenwonend, twee kinderen, leest veel, 'naarmate ik ouder word wel selectiever: Vasalis, Couperus, Hemmerechts, Bas Haring, Diekstra'.

Boek: Het slimme onbewuste : denken met gevoel van Ap Dijksterhuis. Uitgeverij Bert Bakker, 2007. Leestijd: vijf uur.


Aanvulling op dit artikel
Ap Dijksterhuis was een van de eerste Nederlanders die over dit onderwerp een boek schreef. Enkele jaren later leverden vele anderen een bijdrage aan het debat. Een debat dat steeds feller wordt. Kern van dat debat is of 'het verhaal' van Ap Dijksterhuis en anderen dat ons onbewuste feitelijk ons doen en laten stuurt, regelt correct is. Of dat er 'toch' nog een bewustzijn in de mens 'zit' die ons af en toe (of soms, altijd) bijstuurt.

In het seizoen 2011-2012 was het jaarthema van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken Who's in control? Dat thema had nadrukkelijk ook te maken met deze discussie. In die periode zijn op het bijbehorende blog meerdere artikelen gepubliceerd waarin op het boek van Dijksterhuis en andere werd ingegaan. In september 2011 gaf Ap Dijksterhuis de eerste van een zestal lezingen in het kader van dat jaarthema.

Een verontrustende hypothese (augustus 2011)
Tor Norretranders - de ontdekkingsreiziger (oktober 2011)
Daar zit je dan: niet altijd in control (januari 2012)

Klik hier voor andere titels over dit onderwerp


Homepage Artikelen uit het Brabants Dagblad

Thije Adams

Kunst moet : ook in tijden van cholera
Van Gennep 2012, 94 pagina's - € 4,95

Geboren in 1948. Klik hier voor een toespraak in 2011

Korte beschrijving
Dit essay gaat over het maatschappelijk belang van kunst en kunstbeleid. Aan de orde komt waarom dit belangrijk is met achtereenvolgens de mens en kunst en de rol van bijvoorbeeld religie voor de kunst. Hierna wordt ingegaan op kunst en cultuur, zowel vanuit historisch als cultureel perspectief met hierbij ook aandacht voor de eigenzinnigheid van kunst. In het derde deel tenslotte wordt ingegaan op de maatschappelijke context in het begin van de 21ste eeuw, waarbij met name wordt ingegaan op culturele verscheidenheid en de maatschappelijk bindende kracht van kunst. De auteur is voormalig ambtenaar van het Ministerie van WVC en nu werkzaam als zelfstandig adviseur en publicist. Dit essay is interessant voor diegenen die zich bezig houden met kunstbeleid en een nadere beschouwing willen over de rol van kunst- en cultuurbeleid in Nederland. Het essay is helder geschreven en is zeker de moeite waard om te bestuderen als je je op welke wijze dan ook met kunstbeleid bezig houdt. Het sluit aan bij 'Kunstbeleid in tijden van cholera' (2012). Pocketuitgave; normale druk.

Fragment uit 1. De mens en kunst
Kunst en religie
Religie, wetenschap en kunst kan men zich voorstellen als drie zusjes. Wetenschap en kunst kunnen goed met elkaar overweg. Voor een deel ook omdat zij ieder met andere dingen bezig zijn. En als zij al belangstelling hebben voor elkaars activiteiten, dan leidt dat niet tot grensconflicten. Heel anders dan met de oudere zus religie.
  Die altijd precies weet hoe het hoort. Die wetenschap vertelt met welke dingen zij niet mag spelen omdat die gevaarlijk zijn, en die hardhandig de neus komt vegen van kunst als die er niet netjes bij loopt.
  Maar er zit ook een zekere asymmetrie in de relatie van religie tot die beide jongeren. Wetenschap moet vooral haar gezag erkennen en geen dingen doen waarvan religie meent dat die verboden zijn. Kunst heeft zij nodig. Voor de bouw van haar huis. Voor de inrichting van haar huis. En ook om in haar huis te zingen. Zoals zich laat raden, is het resultaat één groot getouwtrek. Want kunst moet zich dan wel gedragen. Dat gaat niet vanzelf. Al was het maar omdat kunstenaars doorgaans meer hebben met de mooie Sebastiaan dan met de arme Stefanus. Het geloof waaraan de kunst appelleert, is nu eenmaal veel anarchistischer dan het religieuze geloven. Kunst gaat voor het boeiende verhaal, en je weet van tevoren nooit precies waar dat eindigt.
  Sommige religies hebben het zich in dit opzicht gemakkelijker gemaakt. Geen beelden, geen muziek, geen gedoe. Maar voor deze reductie van complexiteit wordt een hoge prijs betaald. Want wie had de muziek van Bach voor de eredienst willen missen?
  Ondertussen blijft het leerzaam en vermakelijk om te zien hoe die muziek, die in de eredienst strikt en alleen te doen had wat haar werd gezegd, zich met niet aflatende ijver ruimte heeft verschaft. En bij ons is opgeklommen van dienstertje tot hoofdrolspeelster. (pagina 31-32)

Draadje (april 2020)

Terug naar Overzicht alle titels

Selectiecriteria

Een bibliothecaris
Lezers van Stavast kunnen de komende maanden een keuze maken uit een lijst van ruim honderd titels. Dit aantal zal gaandeweg het leesseizoen tot eind mei 2013 blijven groeien. Wekelijks komen er nieuwe titels uit die passen binnen het brede thema. Of wordt een ietwat ouder boek uit de collectie van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken als het ware 'herontdekt'. Verstopt in een bepaalde rubriek. Of 'iemand' noemt een boek in een interview. Of we krijgen een tip.

Selectie is nodig
Bibliothecarissen zijn gewend te selecteren. En om te gaan met uiteenlopende 'impulsen'. Doel van het selectieproces is altijd voor jouw omgeving de juiste collectie samen te stellen. Het samenstellen van een lijst titels voor de Lezers van Stavast is kortom voor een 'ouderwetse' bibliothecaris geen probleem. Wel leuk. Maar kost stiekem toch (wel) veel tijd. Zeker als elke titel op een blog moet worden geplaatst.

Kijk- en luistercijfers
De laatste jaren zijn veel Nederlandse bibliothecarissen echter het pad ingeslagen om alleen die titels aan te schaffen waar vraag naar is. De achterliggende gedachte daarbij is dat de tijd dat van hogerhand voorgeschreven werd wat 'goed' is voor 'onze leden' voorbij is. Op dit denken worden uiteenlopende etiketten geplakt maar de beste omschrijving blijft dat ze gaan voor hoge kijkcijfers. Als het maar scoort!

Binnen de Noord Oost Brabantse Bibliotheken wordt uiteraard ook gekeken naar 'de vraag' van het publiek, maar wordt tegelijkertijd ook nog het ideaal in eer gehouden om titels aan te schaffen waar 'men' niet op zit te wachten. En te pogen bezoekers en leden attent te maken op die onbekende 'schatten'. Daardoor was het ook mogelijk zo'n brede, gevarieerde lijst titels voor de Lezers van Stavast samen te stellen.

Criteria
Maar in the end zijn veel titels toch niet in de lijst opgenomen. Uit een collectie van pakweg 150 duizend boeken worden er ongeveer 150 geselecteerd. Boeken waarin zaken aan de orde komen die binnen het - zoals gezegd - brede thema passen. Wat waren kortom de criteria en welke boeken zijn afgevallen en/of niet opgenomen. Klik hier voor een artikel over de thema's.


1. Taalgebruik
Een belangrijk criterium is dat het een goed leesbaar boek moet zijn. Globaal zijn er twee soorten schrijvers. Aan de ene kant professionals die in een boek iets vertellen over hun beroep, studie, onderzoeksobject. Zeg maar professoren die in een boek een poging doen verslag te doen van hun werk. Geschreven voor een breed, redelijk opgeleid publiek. Helaas zitten er sommige titels bij waarvoor dat niet geldt (Kahneman) maar hun verhaal moet wél meegenomen worden.
Aan de andere kant zitten er veel boeken tussen die geschreven zijn door (wetenschaps)journalisten die hetzelfde doen als de professionals. Alleen hebben zij - de een meer als de ander - de gave van het woord.

2. Té moeilijk
Sommige boeken vielen domweg af omdat ze te moeilijk zijn. Alleen geschikt voor insiders.

3. Klassiekers
In de lijst overheersen titels die de laatste drie jaar zijn verschenen. Dat is niet bewust gedaan, maar wel de realiteit. Deels ligt dit aan het thema. Dat te maken heeft met onze tijd en tijdgeest. Maar er zijn veel boeken waarnaar door de wél geselecteerde schrijvers in hun boeken wordt verwezen. Dat zijn vaak grote namen uit het verleden. Die titels zijn ook niet opgenomen. Denk bijvoorbeeld aan Leviathan van Hobbes, De menselijke conditie van Hannah Arendt, Over de democratie in Amerika van Alexis de Tocqueville, het Gilgamesj epos of De Bijbel.

4. Niet vertaald
In de collectie van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken worden zelden non-fictie boeken in andere talen (zoals Duits, Engels) opgenomen. Derhalve vallen veel boeken buiten de lijst. Gelukkig worden incidenteel boeken in vertaling uitgebracht en is het wachten op de Nederlandse editie.

5. Een ander boek van een geselecteerde schrijver
Gaandeweg het selectieproces heb ik besloten van elke auteur slechts één titel te selecteren. Waarom? Is een 'leuke' beperking. Ben er helaas niet in geslaagd, want momenteel (donderdag 20 september) zijn van twee auteurs twee titels in de lijst opgenomen.

Suggesties van anderen
Denk aan collega's binnen de bibliotheek, redacteur Henri van der Steen en (binnenkort) voorstellen van 'de Lezers van Stavast'. De afgelopen weken heb ik gemerkt dat dit proces al op gang is gekomen. In voorkomende gevallen zal ik ze met een kritische blik bekijken en aan de lijst toevoegen. Mits ze passen binnen bovenstaande vijf criteria en ik het idee heb dat ze passen binnen de grote thema's die in de lijst zitten. Vaak zal ik terug kunnen (en moeten) grijpen op het argument dat de titel - om wat voor reden dan ook - niet voorkomt in de collectie van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken. Een optie zou een nieuwe categorie kunnen zijn (titels die voorgesteld werden n.a.v. de Lezers van Stavast-lijst). Een idee om op door te denken.

Illustraties
In dit artikel zijn covers van Engelse non-fictieboeken geplaatst. Bedoeld om de zaak op te 'vrolijken' en een signaal af te geven dat er nog meer boeken zijn waarin zaken worden aangesneden die spelen. Slechts enkele titels zullen ooit in vertaling de Nederlandse markt bereiken.

Terug naar Overzicht alle titels

De tv besodemietert je, zegt de verslaggever zelf

Op dinsdag 18 september legt verslaggever Henri van der Steen van het Brabants Dagblad uit waarom het lezen van non-fictie boeken voor hem belangrijk is. Vanaf volgende week laat hij  Lezers van Stavast aan het woord.

De tv besodemietert je, zegt de verslaggever zelf
Het klinkt natuurlijk vreemd voor een journalist, maar het harde, snelle nieuws van het Journaal en nu.nl, heeft me nooit erg geïnteresseerd. Nieuws wordt pas van belang als je er een kader bij krijgt, als je het kunt duiden, een plaats kunt geven in de geschiedenis.

Daarom kijk ik nauwelijks televisie en lees ik veel boeken. Word je daar wijzer van? Een voorbeeld. Begin 2010 werd Haïti getroffen door een aardbeving, die het nieuws tien dagen beheerste. De laatste dag was er een inzamelingsactie op de televisie, daarmee was het meteen ook gedaan met onze belangstelling: over naar de volgende hype, de gemeenteraadsverkiezingen.

Ik heb die tien dagen misschien vijf minuten besteed aan het volgen van de ramp; de koppen gesneld, enkele intro's van verhalen, dat was het wel. Begin vorig jaar kwam er een boek uit over de ramp, dat boek heb ik meteen aangeschaft en gelezen, op twee koude avonden. En ik heb het vermoeden dat ik intussen beter geïnformeerd ben over de ramp dan de televisiekijker van toen. Veel beter, Het boek heet Haïti : een ramp voor journalisten, van Hans-Jaap Melissen, een ervaren oorlog- en rampverslaggever van de Wereldomroep, de NOS en tal van radio- en televisieprogramma's. Hij beschrijft een wereld die we al wat beter kennen sinds het prijswinnende Het zijn net mensen van Joris Luyendijk, een Hilversumse wereld waarin de televisiekijker elke dag zogenaamd serieus wordt voorgelicht maar in werkelijkheid vrijwel voortdurend wordt besodemieterd. Melissen: "Spreekwoordelijk sneuvelt de waarheid bij een oorlog altijd als eerste. Maar na een aardbeving liggen de feiten algauw bekneld onder het puin.'

Ook nu. De regering van Haïti en de VN heeft er baat bij vanaf de eerste minuut de meest dramatische cijfers de wereld in te helpen; dat bevordert de aandacht, de hulpverlening en de kans op groot geld. De journalist kan niet meteen op pad om die cijfers te checken. Melissen: 'Zeker kort na een ramp is de meeste verslaggeving er vooral op gericht zo veel mogelijk dramatische verhalen te brengen, een verschuiving van informeren naar emotioneren. Daaraan doe ik al jaren mee, ook al heeft mij nog nooit het verzoek bereikt dat andere verslaggevers soms wel krijgen: om liever vrouwelijke slachtoffers te volgen. Die huilen eerder.'

Melissen is als eerste Nederlandse verslaggever aanwezig in Haïti, hij blijft als laatste en hij gaat er nog eens terug, want hij wil de feiten toch per se checken. Het levert een tragisch, meeslepend, onthutsend boek op. Melissen gaat in Haïti op zoek naar de 230.000 doden die door de regering worden genoemd, maar vindt er niet veel: geen medewerking van de autoriteiten, geen medewerking van zijn broodheren in Hilversum, die dramatische itempjes willen.

Voor de grote inzamelingsavond op televisie wordt hij gevraagd enkele rapportage ste maken, die 'best een beetje emotioneel/heftig' mogen zijn, aldus de opdracht. De verslaggever antwoordt dat hij liever een portret maakt van een Haïtiaan die sceptisch is over al die hulp; er is in het verleden te veel gerotzooid met hulpgeld. Maar nee, dat zien de opdrachtgevers toch niet zo zitten.

Volgende keer zal er weer een of andere Linda de Mol met een licht getormenteerd hoofdje voor de camera zitten om met een dramatische eerste zin een nieuwe rampavond te presenteren, emotionele verslaggevers in beeld brengen en deskundigen laten vertellen over de verschrikkingen. Hans-Jaap Melissen zal er vermoedelijk ook weer bij zijn. Ik zal niet kijken, maar een jaar later zijn boek wel lezen, met de echte feiten en achtergronden.

Aanvulling op dit artikel
In 2010 verscheen Gebakken lucht van de Engelse journalist Nick Davies. Een boek waarin de hele mediawereld ongenadig onderuit wordt gehaald. In zijn ogen is het niveau van de media-industrie dramatisch verslechterd. Klik hier voor een lang artikel over dit boek, dat een 'mooie' aanvulling is op het stuk van Henri van der Steen en de boeken van Melissen en Luyerdijk. Het is wel dik, maar ja ... na lezing, zul je anders naar 'de krant', 'het journaal' en vooral de almaar groter wordende groep 'communicatie-deskundigen' kijken. Het woord besodemieterd is een eufemisme.
En klik hier voor een ander lang artikel over Davies en dit onderwerp.

Raoul Heertje probeert in een hilarisch boek (ook) iets over dit onderwerp te zeggen.

Homepage Artikelen uit het Brabants Dagblad

Welkom

Lezers van Stavast
Lezers van Stavast zijn leden van een van de vijftien Noord Oost Brabantse Bibliotheken die zichzelf als het ware de verplichting hebben opgelegd om veertig weken lang elke week minimaal één serieus non-fictie boek te lezen. Van september tot de zomer van 2013. Ze staan als het ware pal om - kost wat kost - elke week zo'n boek uit te lezen. Tegen alle druk in om in je vrije tijd andere dingen te doen.

We zijn gestart
Medio september 2012 zijn circa 35 Lezers van Stavast gestart. Een keer per vier weken komen de Lezers van Stavast in de Osse Openbare Bibliotheek samen om over het gelezen 'spul' te praten en/of kennis te maken met een spreker die 'iets' te zeggen heeft  over de onderwerpen die in de ruim 130 titels (stand medio september) aan bod komen.

Een bijzondere leesgroep
Voor alle duidelijkheid: het is geen 'normale' leesgroep, waarin alle deelnemers hetzelfde boek lezen en op een avond bespreken. Lezers van Stavast lezen allemaal andere boeken. Ze kiezen uit een lijst van ruim 130 titels en creëren zo als het ware elk een ander leestraject. Gemeenschappelijk is wél dat de boeken over drie grote thema's gaan.

Thema
Leden van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken lezen van september tot juni 2013 elke week één non-fictie boek, dat iets zegt over onze tijd, het mens-zijn en vooral over de problemen die voor ons liggen.

Blog
Op dit blog treft u alle informatie over dit project. Hoe het idee is ontstaan, wat voor soort boeken zijn geselecteerd, waarom juist deze en artikelen waar op deze boeken in relatie tot 'dingen' die in de buitenwereld spelen wordt ingegaan. Uiteraard zijn er ook lijstjes waarin alle titels voorkomen. Ook treft u hier ook de artikelen aan die in het Brabants Dagblad over dit project worden gepubliceerd (geschreven door Henri van der Steen). En binnenkort kunt u kennis maken met alle deelnemers.

Nog meedoen? Als u in de buurt van Oss woont?
Dat kan nog steeds! Er zijn nog enkele plaatsen. Aan de rechterzijde staat een Aanmeldformulier

Meedoen? Als u niet in de buurt van Oss woont?
Dat kan ook. U gebruikt de lijst als een inspiratiebron om te gaan lezen. En regelt in uw eigen omgeving dat u aan de boeken komt. Via uw lokale bibliotheek, lenen bij kennissen en aankopen. Liefst bij uw lokale boekhandel (niet bij bol.com), want die voegt wél iets toe aan uw omgeving.
Een flink aantal titels zijn niet meer leverbaar en kunt u alleen via uw lokale bibliotheek betrekken.

Overzicht alle titels
Artikelen in het Brabants Dagblad

Oproep om deel te nemen

Verslag aftrapbijeenkomst en toelichting thema's

Startpagina 

Naar website Bibliotheek Oss

De aftrapbijeenkomst

Op donderdag 13 september 2012 was de aftrapbijeenkomst van het Lezers van Stavast-project.
Vijfentwintig mannen en vrouwen waren in de Osse bibliotheek aanwezig. Een tiental Lezers van Stavast hadden andere verplichtingen, dus afgezegd maar ze gaan wel meedoen en zullen aansluiten bij latere groepsbijeenkomsten . Het oorspronkelijke plan om veertig mensen te vinden die veertig weken lang een boek per week willen gaan lezen is bijna gehaald. Maar desondanks: wat een resultaat!

Deze avond werden de deelnemers bijgepraat over het project. Veel informatie was bij de aanwezigen al bekend, maar sommige aspecten werd op een andere manier naar voren gebracht. Uiteraard was het belangrijkste dat de Lezers van Stavast elkaar een beetje leerden kennen. Dat is zeker gebeurd. Er was genoeg ruimte om met elkaar in gesprek te gaan.

Voor iedereen die geïnteresseerd is in dit 'project' hieronder een poging zaken naar voren te halen die op de aftrapavond over de Lezers van Stavast werden gestort.

Een uniek project?!
In het begin van de avond werd duidelijk gemaakt dat dit project - voor zover bekend - redelijk uniek en daardoor spannend is. Er bestaan in Nederland duizenden leesgroepen waar de deelnemers in een bepaalde periode hetzelfde boek lezen en daarna op een avond met elkaar bespreken. Lezers van Stavast lezen de komende veertig weken elke week een ander boek. Wel boeken die qua thema verwant zijn, elkaar als het ware aanvullen (of tegenspreken). Op de vierweekse bijeenkomsten kunnen en zullen de Lezers van Stavast over hun lees- 'arbeid' met elkaar spreken. De vorm moeten de deelnemers samen met de 'mensen van de bieb' gezamenlijk bedenken, ontdekken. Daar slaan de woorden avontuur en uitdaging op. Verder is het absoluut geen wedstrijd. Elke deelnemer heeft door mee te doen aan dit avontuur als het ware tegen zichzelf gezegd: "Ik ga een poging doen om gedurende 40 weken een serieus non-fictie boek te gaan lezen". "En als ik daar niet in slaag dan zal die strenge biebmeneer daar niets van zeggen, en kan ik alleen mezelf verwijten maken".

Of het iets oplevert?
Dat is maar zeer de vraag. Zal de tijd leren. Als knipoog naar degenen die serieus menen dat lezen goed is voor 'de mens' werden twee coupletten uit een liedje van 2011 gedraaid. Van een Belgische zanger die zich De Held noemt. Op zijn eerste titelloze cd staat het liedje Weet je wat ik doe. Waarin hij met zijn mistroostige stem een man neerzet die op zoek is naar 'de waarheid' en wil weten hoe te handelen. Dus gaat hij een boek lezen. Waarin staat wat en hoe te doen, maar in het derde couplet volgt de ontnuchtering. In geen enkel boek staat hoe je moet leven, hoe te handelen om gelukkig te worden of zijn: "Dat zijn ze vergeten". Klik hier voor een artikel over De Held

Waar komt het idee vandaan?
Er zijn veel elementen die op zeker moment samenvielen. Een idee als dit ontstaat niet zomaar. Het sluimert ergens. Het heeft ook te maken met het feit dat een bibliothecaris in deze ingewikkelde (media)wereld op zoek is naar zijn of haar rol. Vanuit alle hoeken en gaten komt informatie op ons af. Indrukken. Verwarrend, veel, elkaar tegensprekend, tendentieus, serieus, geschreven teksten, beelden, muziek enzovoorts. En er is niemand die zegt wat je daarmee 'moet' doen. Uiteraard kun je als bibliothecaris gaan doen wat andere bibliotheken of bibliothecarissen (ook) doen, maar dan is het niet the real thing. Je bezondigt je aan copy - paste, en je achterban zal dan (kunnen) zien dat 'het' niet bij je past. Een bibliothecaris dient (in mijn ogen) uit alle indrukken die op hem (en vaker haar) afkomen zijn (haar) eigen 'verhaal' op te maken en dat te gaan vertellen. Hieronder een aantal zaken die o.a. geleid hebben tot het ontstaan van de gedachte om met dit Lezers van Stavast-avontuur te starten

Ignorance is the enemy
Een belangrijk statement werd in 2005 door de Amerikaanse muzikant Rodney Crowell op zijn cd The outsider in het liedje Ignorance is the enemy neergezet. Een permanente leidraad waar een bibliothecaris zich in al zijn doen en laten aan kan vasthouden. Onwetendheid is de vijand. Én dient bestreden te worden. Samen met anderen. In het onderwijs, de media en anderen die begrijpen dat elk mens die met onvoldoende bagage door het leven gaat daar last van heeft. En de samenleving.

Ignorance is the enemy and it fills your head with lies
It's the kind of bliss that can make you miss the very truth before your eyes

If mercy and compassion only had a chance
It could fill these holes you've dug
But ignorance is the enemy and it's working like a drug

TED, sir Ken en Seth
Iedereen die aan het TED-avontuur begint (korte filmpjes op internet waar interessante mensen in 18 minuten een idee bespreken dat waardevol is om door te geven) (Ideas worth spreading) zal op zeker moment op de knop Most viewed klikken en sir Ken Robinson ontdekken. Hét filmpje dat staat voor wat TED wil stimuleren. Op dit moment door ruim 12 miljoen mensen aangeklikt (en bekeken). Dat mensen creatief bezig zijn, creatiever worden, bezig zijn om 'wereld te verbeteren'. De belangrijkste reden is dat we in onze complexe samenleving en tijd vooral behoefte hebben aan creatieve mensen die out of the box kunnen denken, veel bagage aan boord hebben en doen waar ze goed in zijn. En waar hun hart ligt. Mensen die zoals sir Ken dat formuleert 'in hun element zijn of zitten'.

Ga je verder rondkijken op TED en op zoek naar mensen die ook met het begrip creativiteit bezig zijn dan kom je terecht bij Seth Godin. Een Amerikaanse marketing 'goeroe' die zich nadrukkelijk in het publieke debat mengt en je dagelijks via zijn mini-blog als het ware 'scherp' houdt. Je dwingt om met andere ogen naar de wereld te kijken. Klik hier voor een lang artikel over sir Ken Robinson en 'zijn' Element

Stop stealing dreams
Dit online manifest publiceerde Seth Godin in april 2012. Een pleidooi om ons onderwijs compleet anders te gaan opzetten. Interessant, maar in dit verband is relevant dat hij als internetman heilig gelooft in het belang van lezen én 'de bibliotheek' als instituut. Maar die moet wel veranderen. Dus niet langer de nadruk op de bieb als uitleenfabriek (van échte én digitale boeken), maar je profileren als plek waar mensen samenkomen om gezamenlijk 'iets' relevants te doen. Ergens formuleert hij ook vijf rollen voor een (moderne, maar eigenlijke ouderwetse) bibliothecaris. Die is een verbinder, producer, conciërge, leraar en impresario. Alle rollen komen - surprise - in het Lezers van Stavast-'project' samen. Klik hier voor een ander artikel over Seth Godin

Nieuwjaarsborrel
De medewerkers van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken hebben jaarlijks een nieuwjaarsbijeenkomst. De organiserende collega's in Veghel hadden op zaterdag 7 januari 2012 gele plakbriefjes klaargelegd. Ieder mocht een wens voor het nieuwe jaar opschrijven. In zo'n impulsmoment schreef ik op om in 2012 wekelijks één boek te gaan lezen. Een idee dat al langer sluimerde. Té veel jaren gingen voorbij waarin andere leeskost overheerste. Kranten, tijdschriften. Tot nu toe is het gelukt. In week 37 sta ik op 38 titels. Dikke en dunne. Met hangen en wurgen, maar ... gehaald.

Roos Vonk en de MBA Oath
Een week later gaf sociaal psycholoog Roos Vonk - bekend en berucht om haar connectie met Diederik Stapel (maar daar was nog geen sprake van toen we haar uitnodigden) - een lezing in Oss. Ze sprak in het kader van de themareeks Who's in control?
In haar verhaal ging het over het feit dat we als mens het gros van de tijd 'varen' op ons onbewuste. Dat gaat meestal goed. Slechts af en toe moeten we bewust nadenken over 'iets'.  Ze kwam met het beeld van een bootje op een woeste zee. Dat bootje zijn wij met van binnen ons onbewuste én bewustzijn. Tijdens zo'n hectisch moment moeten we koers houden door ons te richten op het licht van een vuurtoren aan wal. De stralen van die vuurtoren zijn in deze beeldspraak onze waarden. Waarden waarnaar we (eigenlijk) willen leven. Ieder van ons leeft andere waarden na, maar we willen wel proberen ze na te leven. Het lijkt een beetje op de 'eed' die de Lezers van Stavast als het ware afleggen: "I solemnly declare to read each week a serious non-fiction book!"

Create real value - Echte waarde(n)
Door dit verhaal kwam de vraag op hoe het met de MBA Oath ging. Enkele jaren daarvoor, midden in de financiële crisis, hadden enkele MBA-studenten besloten om aan het eind van hun studie een eed af te leggen. Een eed waarin ze zweren integer te handelen. Een eed die hard nodig was, en haaks stond op het gedrag van oud-MBA'ers die alleen oog hadden voor hun eigen portemonnee en niet opkwamen voor hun personeel, aandeelhouders, de omgeving noch het nageslacht.
Via Google kwam een filmpje naar voren: MBA Oath 2011. Waar in drie minuten gepoogd wordt die nieuwe eed te pakken. Aan het eind komt daar de cruciale zin: create real value.

MBA-ers dienen positief bij te dragen aan het laten ontstaan of creëren van echte waarde.
Bingo. Daar was het thema voor 2012-2013, nl. Echte waarde(n). In het woord value zit waarde en waarden opgesloten. Na het jaarthema Who's in control? is het antwoord als het ware: iedereen die er in slaagt echte waarde(n) te laten ontstaan of daar een positieve bijdrage aanlevert is in control. Hét debat voor de komende jaren, decennia??  Klik hier voor een lang artikel over waarden e.d.

Antony Gormley
In dat filmpje kwam nog een ander element naar voren dat later als het ware hergebruikt werd. Centraal staan de vele beelden van de Engelse beeldhouwer van staande mannen. Op straat, maar vooral hoog op gebouwen of in het water. Mannen die zeer nadrukkelijk ergens voor staan. Geen sukkels. Nee, zeer zelfbewuste mannen, die weten dat ze ergens voor op moeten komen, zich niet moeten inhouden, maar optreden. Er zijn. Staan. Het verschil maken. Ook als het moeilijk is of wordt.
Klik hier voor een TED-performance van Gormley: Sculpted space, within and without


TrendRede 2012 en de Burger van Stavast
In 2010 was psycholoog Tom Kniesmeijer de eerste spreker in de reeks lezingen Tijd voor een nieuwe lente. Hij sprak over zijn boek Seizoenen van de tijdgeest (uit 2009) waarin hij poneert dat in onze samenleving de tijdgeest elke vijf tot zeven jaren kantelt. Als de seizoenen. We gaan van herfst naar winter en na de winter komt de lente. Zijn punt was in 2009 dat we aan de vooravond zouden staan van een nieuwe lenteperiode. Hard nodig na die donkere winterperiode. Hij had gelijk dat we in een winterperiode zaten, maar hij vergiste zich. Die winter roerde zijn staart en was in 2010 nog niet voorbij. Lente was ver weg. Alhoewel hij er - samen met veel anderen - naar uitkeek. Snakte. Waarschijnlijk zal die lente pas in 2013 aanbreken, maar dat is wijsheid achteraf.

Hoe dan ook. Sinds zijn lezing volgen we in Oss Tom Kniesmeijer en wisten dat hij in het najaar van 2010 samen met negen andere 'trend-watchers' de eerste zogenaamde TrendRede had gemaakt. Een jaar later, op de tweede dinsdag van september, verscheen de tweede TrendRede. Daarin stellen de tien opstellers dat de Burger van Stavast zal opstaan, zich gaat manifesteren. Kern van deze Burger is dat hij of zij de fase voorbij is van 'de' grote idealen, acties om dé wereld te verbeteren. Dat werkt niet. Lukt niet. Kan niet. Wat wel kan is in je eigen omgeving het verschil maken. Door datgene te doen wat in jouw gezin, familie, buurt of werk nodig veranderd moet worden. En dat je gewoon kunt beginnen. Niet langer wachten op boven ons gestelden (dé directeur, het kabinet) maar alvast iets doen om het verschil te maken. Koop zelf die zonnepanelen. Wacht niet op een regeling! Die Burger van Stavast werd enkele maanden later dé Lezer van Stavast. Maar er is nog een belangrijk element te vermelden.   Klik hier voor een artikel over de eerste Trendrede

Malcolm Gladwell en de 10.000 uur
Malcolm Gladwell is niet alleen een leuke krullebol maar vooral een goede wetenschapsjournalist. Dat zijn mensen die in staat zijn inzichten uit dé wetenschap als het ware op te halen en op een prettig leesbare manier over het voetlicht te brengen. Dat levert niet alleen een goede boterham voor hem op, maar kan stimulerend zijn voor gewone burgers die proberen te volgen en begrijpen wat dé wetenschap zoal vermag. In zijn boek Uitblinkers uit 2008 vertelt hij het 'verhaal' van de tienduizend uur. Een beeld dat je sinds zijn boek regelmatig voorbij ziet komen. Een interviewer vraagt dan aan iemand wat hij in die tienduizend uur heeft gedaan.

Iemand die 'ergens' écht goed in is (geworden) moet aan twee eisen voldoen. Ten eerste heeft zo iemand een bepaald talent meegekregen. En vervolgens dien je daar tien jaar intensief mee bezig te zijn. Oefenen. Gemiddeld drie uur per dag. Dag in dag uit. 10.000 uur. Pianospelen, voetballen, taarten bakken, stukjes schrijven, collectioneren enzovoorts. Dan wordt je een topper. Een uitblinker.

De gemiddelde Nederlander is - verrassend! - ook een uitblinker. Uit onderzoek blijkt jaar na jaar dat we per dag gemiddeld ruim drie uur per dag (elke dag) naar de tv kijken. Lezen hangt er een beetje bij, een kwartiertje? Tien minuten? Tegelijkertijd was de meest gemaakte opmerking toen het plan van de Lezers van Stavast werd gebracht: "Waar halen die mensen de tijd vandaan!?" De jonge journalist Koen Haegens schreef er onlangs een prachtig boekje over (Neem de tijd).

De naam en het logo
Er zijn nog andere elementen maar het voert te ver om die hier ook  naar voren te halen. De titel is een parafrase van de Burger van Stavast. Terecht. Omdat het appelleert aan de attitude die de TrendRede-auteurs bij 'hun' Burger van Stavast bespeuren. Ergens voor staan. Ergens voor gaan. Niet bij tegenwind opzij stappen. Nee, doorgaan. Veertig weken lang een boek lezen. Dwars tegen alle verleidingen in. Tijdsdruk. Sociale verplichtingen. Lollige dingen. Tv. Social media.

Het logo is ontworpen door Marjon Grendel uit Oss. Die de intentie van het initiatief begreep en twee varianten voorlegde. Eén met een Antony Gormley-man op één boek en dezelfde man op een stapel boeken. De keuze viel natuurlijk op die stapel. Mensen die slechts één boek lezen - en belangrijker - menen dat dé waarheid in dat ene boek zit zijn vaak gevaarlijk. De wereld is complex en dé waarheid bestaat niet. Burgers die serieus in het leven staan weten dat, informeren zich zo breed mogelijk en maken op basis daarvan een overwogen afweging. Met de houding dat het altijd een tijdelijk standpunt is dat - later - op basis van voortschrijdend inzicht (en feiten, informatie) aangepast dient te worden. Lezers van Stavast zijn voor alle duidelijkheid geen heiligen, maar ze weten dat dé waarheid of dé weg niet bestaat.

Wat gaan we lezen?
Op dit blog staat -zoals bij een bibliotheek gewoon is - een literatuurlijst. Lijsten. Een stuk of tien. Een poging om de (tot nu toe) geselecteerde titels (120 op 15 september 2012) op allerlei manieren toegankelijk te maken. Te ontsluiten.

Op de aftrapavond liet ik de deelnemers veel kaften van boeken zien en vertelde er her en der wat omheen. Wellicht duurde dit onderdeel van de avond te lang, maar er is zoveel te vertellen over interessante schrijvers en boeken. Een kernkwaliteit van een bibliothecaris is (in mijn ogen) naast de vijf rollen ook dat hij of zij kan bewonderen. Alleen dan kun je anderen ergens enthousiast voor maken.

Hieronder drie soorten boeken. Qua thema. Hier slechts een opsomming van titels die voor zichzelf spreken in relatie tot het onderwerp of thema

1. We staan op een breekpunt
Behoeft weinig toelichting. Alle problemen lijken samen te komen en er zal een andere samenleving ontstaan. Ik verwees deze avond naar een beeld dat ene Paul Gilding in zijn boek Helden uit noodzaak gebruikte. Hij verwacht dat we als mensheid op korte termijn voor 'ons' Pearl Harbour-moment zullen komen te staan. Hét moment dat we ons realiseren dat de tijd van pappen en nathouden én niet structureel adequate maatregelen treffen om 'alles' op te lossen en aan te pakken voorbij is. Klik hier voor een lang artikel over dit boek en zijn visie

Econoshock
Negen plagen tegelijk
5 over 12
Economie op ramkoers
Niemand regeert
De schuldenberg
Het land is moe
In hemelsnaam!
De val van Prometheus

Bullsh!t management
Wat is er mis met Amerika?
The story of stuff
Inside job
Welvaart zonder groei
Waarop wachten wij
Nederland na de crisis
Tegen de angst

2. Hoe zit de mens in elkaar?
De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat de mens niet zo'n rationeel wezen is als - vooral - economen en beleidsmakers denken. Integendeel: we doen maar wat. Leven vooral op ons gevoel, aangestuurd door ons onbewuste, het dierlijke in ons. Wetenschappers vanuit vele disciplines hebben daarnaar onderzoek gedaan en daarover gepubliceerd. Iedereen die in een positie zit om iets te doen aan de onder punt 1 verzamelde problemen dient te begrijpen hoe 'de mens' in elkaar zit en zijn of haar beleid en maatregelen daar op af te stemmen.

Het slimme onbewuste
Wij zijn ons brein
Animal spirits
De vrije wil bestaat niet
Macht der gewoonte
Irrationaliteit
Ons feilbare denken
De infantiele consument

De ultieme kudde
Hoe mensen keuzes maken
Het enthousiasme virus
Brandwashed
Wij zijn onze omgeving
De kunst van het heldere denken
Menselijke gebreken voor gevorderden

3. De toekomst
In een beperkt aantal geselecteerde boeken gaat het  nadrukkelijk over de toekomst. Maar de schrijvers stellen zich niet op als voorspellers die weten wat er de komende jaren, decennia zal veranderen, komen, ontstaan. Nee, eerder zijn het boeken waarin gepoogd wordt te duiden wat voor soort samenleving er aan zit te komen. En hoe we ons daar - voor zover mogelijk - op voor kunnen bereiden. Uiteraard hebben deze boeken ook een relatie met de onder een en twee genoemde thema's. Alles hangt - zoals dat heet - met elkaar samen. Het boek van de Nederlandse geoloog Peter Westbroek is daarvan een (holistisch) voorbeeld.

De vijfde revolutie
De grens van de mens
Turings tango
De improvisatiemaatschappij
Blauwe economie
Filosofie voor een betere wereld
De wereld veranderen
De singulariteit is nabij
De wil van technologie


Ik hield de Lezers van Stavast voor dat Filosofie voor een betere wereld van de jonge filosoof Floris van den Berg een deprimerend boek is. Maar dat je het wel gelezen moet hebben. Om je zelf tegen te komen. In de spiegel te kijken. Klik hier voor een artikel over dit boek uit 2009

Op twee andere boeken attendeerde ik de Lezers ook. Boeken waarin op een andere manier hetzelfde wordt verteld. Dat dé wetenschap en technologische wereld in een steeds sneller tempo door denderen. Als het ware hun eigen dynamiek hebben. Niet gestopt kan worden. Zal worden. En dat er binnen dertig tot vijftig jaar een moment zal worden bereikt dat we als mensheid zullen transformeren naar een andere status. Het klinkt pathetisch, verheven, doet aan wartaal denken maar beide visionaire auteurs hebben een punt. Althans, hun verhaal moet ieder die wil weten welke kant 'het' opgaat zou moeten willen lezen. Een ding is zeker: als slechts een deel van hetgeen zij beweren waarheid zou worden dan is het woord revolutie een eufemisme. Van de twee boeken is dat van Kevin Kelly het best geschreven en van Ray Kurzweil het meest opzienbarend.

Nog een thema! - Geluk (hoop, vertrouwen)
Ik hield de Lezers van Stavast voor dat in bijna alle geselecteerde titels de vraag aan bod komt (expliciet, bijna altijd impliciet) waardoor mensen gelukkig zijn. Of worden. Wat het is. Hoe je het kunt nastreven. Behalen. Of dat überhaupt mogelijk is. In enkele boeken komt het nadrukkelijk aan de orde. Dat zijn ook boeken waarin hoop en vertrouwen wordt uitgesproken richting de toekomst.

Waarom zijn we niet gelukkig?
Gij zult gelukkig zijn!
Het goede leven
Hoe word ik gelukkig?
De rationele optimist
Weten is meer dan meten
De economie van goed en kwaad
Een vorm van beschaving
Het begint met een idee
Tribes : jij moet ons leiden

Lieven Tavernier
In liedjes wordt soms meer gezegd als in dikke of dunne boekjes. De Held en Rodney Crowell haalde ik deze avond al naar voren. Ik draaide voor de Lezers van Stavast een ander Belgisch kleinood, De Cuba van Lieven Tavernier (uit 2008 van zijn cd Wind & rook).
Een liedje waarin een oude man (Lieven) zich een moment uit zijn jeugd herinnert. Toen hij als jongen van acht met zijn nonkel mee uitrijden mocht in zijn Mercedes. Op een mooie zomerdag naar De Cuba gingen, een stuk water met koeien op de oever. Een middag lang feitelijk (bijna) niets doen en daar veertig jaar later hartstochtelijk naar terug verlangen. En je realiseren dat alle dingen die je daarna hebt gedaan (en gekocht, geconsumeerd) daarbij in het niet vallen. Toen was hij gelukkig. Klik hier voor een ander artikel over dit liedje (in relatie tot Barack Obama en een ander jaarthema van de Osse bibliotheek).

Niet alleen lezen en samenkomen
De boeken hebben allen een relatie met het jaarthema van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken, nl. Echte waarde(n). In het kader van dat jaarthema treden sinds 2004 jaarlijks een aantal sprekers in de Groene Engel in Oss aan. Op de derde zondag van de maand geven ze vanuit hun achtergrond hun visie op dat thema. Alle Lezers van Stavast mogen deze zes lezingen gratis bijwonen. Op die middag deelnemen aan het debat en er later tijdens de bijeenkomsten onder elkaar op terugkomen. Vijf van de zes sprekers zijn ook opgenomen in de boekenlijst.

Echte waarde(n) - sprekers op de zondagmiddag
21 oktober - Alicja Gescinska over vrijheid
18 november - Koen Haegens over rust
16 december - Marcel Metze over evenwicht
20 januari - Peter Westbroek over verwondering
17 februari - Wim Daniëls over schoonheid
17 maart - Rutger Bregman over bescheidenheid

Allemaal over waarden die er wel of niet toe doen. Weer (meer) toe zouden moeten doen? De tijd dat alles evenveel waarde heeft is loopt op zijn eind.

Het gratis boek
Alle Lezers van Stavast verplichten zich wekelijks een boek te gaan lezen. Een andere voorwaarde voor deelname was een bijdrage van veertig euro. Daarvoor krijgen ze één gratis boek. Dat werd aan het eind van de avond uitgedeeld. De verovering van de vrijheid van de jonge Belgisch-Poolse (gepromoveerde) filosofe Alicja Gescinska. Met de prachtige ondertitel: Van luie mensen, de dingen die voorbijgaan. Klik hier voor een artikel over een lezing (moederdag 2012).

Een prachtig geschreven pleidooi voor positieve vrijheid. Een betoog tegen negatieve vrijheid. Een oproep om je als mens te engageren, je te bekommeren om de samenleving. En, niet in de laatste plaats, een hartenkreet: Lees! Blijf lezen!

Homepage Achtergrondartikelen

Paul Verhaeghe

Identiteit
De Bezige bij 2012, 271 pagina's - € 19,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Paul Verhaeghe (1965) en website van de auteur

Korte beschrijving
Identiteit is niet een wezenskenmerk van de mens, maar wordt gevormd in wisselwerking met zijn omgeving. Hoe de mens is en wordt, hangt voor een belangrijk deel van de omstandigheden af. Twee tegengestelde krachten bepalen zijn gedrag: de wens om deel uit te maken van een groter geheel en de wens om zelfstandig te zijn. Een gezonde maatschappij bewaart de balans tussen eenvormigheid en individualisme. In de huidige neoliberale samenleving overheerst echter de gedachte dat het individu zelf geheel verantwoordelijk is voor het eigen succes of falen. Alle relaties en instituties worden geëconomiseerd. Mensen denken vrij te zijn, maar waren in feite nog nooit zo machteloos, zo beweert de auteur van deze prikkelende studie, psychoanalyticus en hoogleraar aan de Universiteit van Gent. Bij het formuleren van zijn kritische inzichten grijpt hij regelmatig terug op Freud. Een boeiende verhandeling die tot denken aanzet en tot tegenspraak oproept.

Fragment uit hoofdstuk 8 - Het goede leven
De postmoderne mens lijdt aan een vreemde dissociatie, een nieuw vorm van persoonlijkheids-verdubbeling. We klagen het systeem aan, staan er vijandig tegenover en voelen ons machteloos om het te veranderen. Anderzijds gedragen we ons op een manier die het systeem voortdurend bevestigt en uitbreidt. De wijze waarop we eten en drinken, ons kleden, verplaatsen, op vakantie gaan, zijn daar stuk voor stuk voorbeelden van - wij zíjn het systeem waarover we klagen. Een proteststem uitbrengen voor ultralinks of ultrarechts zal niet volstaan om deze situatie te wijzigen. Het is niet de ander die moet veranderen; de pijnlijke waarheid is dat we het ook zelf zullen moeten doen. In plaats van alleen maar consument te zijn, moeten we weer burger worden. Niet alleen in het stemhokje, maar ook, en zelfs vooral, in de manier waarop we ons leven leiden. (pagina 231)

Interview: We zijn allemaal neoliberaal (februari 2012)

Fragment uit de recensie in NRC Handelsblad (door Ger Groot op vrijdag 14 september 2012 - We zijn veel meer dan een individu)
In Het einde van de psychotherapie (2009) betoogde hij dat de huidige tendens alle psychische problemen terug te voeren op een slecht functionerend brein, en dat met psychofarmaca te genezen, de ogen sluit voor de wijze waarop de samenleving mensen ziek maakt. Zijn dit jaar verschenen pamflet De neoliberale waanzin : flexibel en ... gestoord liet er weinig twijfel over bestaan welke ideologie hij voor dit alles verantwoordelijk houdt.

() Zo heeft het neoliberale verlangen naar deregulering juist tot een explosie van voorschriften en controlemechanismen geleid, constateert Verhaeghe. Geen bedrijf doet het inmiddels meer zonder functioneringsgesprekken waarin de werknemer wordt afgerekend op wat zijn contract bepaalt - en o wee hem als hij daaraan niet voldoet.
En dus ligt bedrog op de loer, aldus Verhaeghe. De recente fraudeschandalen in het wetenschapsbedrijf liggen nog vers in het geheugen. Maar ook elders worden statistieken creatief vervalst, rapporten vervuild met ondoordringbare newspeak, organisaties gehuld in betekenisloze managerstaal.

Klik hier voor een aflevering van Boeken (16 september 2012)

Klik hier voor een interessant interview uit Vrij Nederland (augustus 2012) ("Als je het niet maakt, ben je mislukt of gestoord")

"Een veilige samenleving vol angst" (NRC 27 november 2012)

Artikel: Humo - Uiteindelijk staat een depressie gelijk aan zinverlies: niks heeft nog betekenis, niks heeft nog zin. (augustus 2013)
Artikel: Open deur? - Wij klagen over het systeem, maar wij zijn het systeem (juni 2014)
Artikel: De herontdekking van het collectief is een heel belangrijke evolutie in onze huidige zoektocht naar zingeving (februari 2015)
Artikel: Haal al die mensen weg en ik ben niemand meer (augustus 2015)
Artikel: Elke autoriteit was een omver te werpen tiran: priester, onderwijzer, agent, directeur (augustus 2015)
Artikel: Paul Verhaeghe: "De tegenstelling links-rechts is op sterven na dood" (januari 2016)

Terug naar Overzicht alle titels