Noordboek 2023, 238 pagina's - € 24,90
Website van Maarten van Doorn (199?)
Korte beschrijving
Een actuele filosofische verhandeling over de vraag hoe rationeel de mens werkelijk denkt. De mens is verliefd op zijn eigen gelijk, doof voor feiten en argumenten en een makkelijke prooi voor nepnieuws. In ieder geval: dat is het heersende idee. Maar klopt dat wel? Filosoof Maarten van Doorn verweeft in dit boek inzichten uit de psychologie, communicatiewetenschappen, filosofie en politicologie en geeft nieuwe antwoorden op dringende vragen als: waarom geloven we wat we geloven? Hoe veranderen mensen van mening? Zijn we echt in een post-truth tijdperk aanbeland? Hoe gevaarlijk is misinformatie? En zijn onze emoties of onze ratio de baas in ons hoofd en in onze maatschappij? ‘Waarom we beter denken dan we denken’ is intelligent, eigentijds en verdiepend geschreven. Vooral voor geoefende lezers. Met enkele zwart-witillustraties. Maarten van Doorn (1946) promoveerde in de filosofie en werkt als docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij host de podcast Ongekend, en schrijft blogs voor platforms als Bij Nader Inzien en Stuk Rood Vlees..
Tekst op website uitgever
De mens is irrationeel. Verliefd op zijn eigen gelijk. Doof voor feiten argumenten. Verblind door honderden denkfouten. Een makkelijke prooi voor nepnieuws. Gevangen in filterbubbels. Zo is het heersende idee. Maar klopt het wel? In dit boek verweeft filosoof Maarten van Doorn de jongste inzichten uit de psychologie, communicatiewetenschappen, filosofie en politicologie. Hij neemt ons mee op een reis langs verrassende onderzoeksresultaten en scherpzinnige filosofen en geeft nieuwe antwoorden op dringende vragen: Waarom geloven we wat we geloven? Hoe veranderen mensen van mening? Zijn we echt in een post-truth tijdperk aanbeland? Hoe gevaarlijk is misinformatie? Zijn onze emoties of onze ratio de baas in ons hoofd en in onze maatschappij? Waarom we beter denken dan we denken biedt een hoopvol geluid in een gepolariseerde wereld.
Fragment uit hoofdstuk 8. De revolutie van Kahneman en Tversky - de geboorte van denkfouten en van de misvattingen erover
Geen homo economicus, maar wat dan nog?
Kahneman en zijn opvolgers identificeerden dus maar liefst tweehonderd denkfouten waar mensen zich aan zouden bezondigen. Maar wat maakt die denkwijzen nou tot fouten, tot irrationeel denken? Kahneman en Tversky's maatstaf voor rationaliteit, waar wij arme zielen dus niet aan voldoen, dat was de homo economicus. Zij wilden aantonen dat dat een onrealistisch model van menselijk gedrag is. Ze zochten een 'coherent alternatief voor de rationele keuzetheorie.'
Daarin staan ze niet alleen. Een ander Nobelprijswinnende gedragseconoom - Richard Thaler - opent zijn populaire boek over dit onderwerp met een bespreking van de manieren waarop standaard economische modellen falen in het voorspellen van menselijk handelen. Om ons daarna meteen te vertellen vertellen dat er met de modellen niks mis is, maar wel met mensen, want die zijn vatbaar zijn voor 'overmoed' en talloze andere denkfouten.
De psycholoog Dan Ariely trakteert ons in zijn boek Volkomen onlogisch ook op vele voorbeelden van menselijk denken die hij als irrationeel beschouwt, precies omdat ze de standaardaxioma's van de rationele-keuzetheorie schenden. En in een veelgelezen tekstboek over dit onderwerp zijn Reid Hasties en Robyn Dawes expliciet over de beslissingstheoretische fundamenten van hun kritiek op de menselijke rationaliteit. Ze schrijven bijvoorbeeld dat de komst van moderne beslissingstheorie nodig was om de irrationaliteit van de sunk cost fallacy te kunnen diagnosticeren: de zogenaamde irrationele neiging om investeringen uit het verleden mee te laten wegen bij beslissingen over de toekomst.
het is, kortom, een breed gedragen reflex om afwijkingen van standaard economische modellen als tekenen van irrationaliteit te zien. Maar vaak is het wel degelijk rationeel om van die modellen af te wijken.
Er is nauwelijks een interessante en correcte interpretatie van 'rationaliteit' zodanig dat je irrationeel bent als je niet meer weet wat je woensdag ontbeten hebt of niet zeker weet hoeveel tien procent fooi op een rekening van vierenvijftig euro is (de homo economicus vergeet niet en is nooit onzeker over zekere, wiskundige waarheden). Al die onrealistische eigenschappen - dek ook aan het bezitten van volledige informatie waar je perfect mee omgaat, zodat je je eigenbelang optimaal kan maximaliseren - hebben zogeheten Econs wellicht nodig om hun economische modellen draaiende te houden. Maar hoeveel zegt het nou werkelijk dat wij humans niet aan die bizarre eisen voldoen?
'Tegen de orthodoxe neoklassieke opvatting in zegt de gedragseconomie dat mensen 'irrationeel' zijn, maar [dat] zegt in feite heel weinig, terwijl het makkelijk verkeerd te begrijpen is als behoorlijk veelzeggend', merken twee economen op. Het zegt weinig, want het model van de homo economicus is gewoon niet veel soeps. De kritiek van Kahneman en Tversky daarop was zeer terecht. Maar dat zegt vooral dat het model van de homo economicus een verkeerde invulling is van wat het betekent om rationeel te zijn.
Er gaapt dus nog een behoorlijk dat tussen de vaststelling dat mensen geen homo economicus zijn, en de conclusie dat zij beroerde denkers zijn. (pagina 145-146)
Enkele boeken die in het boek 'voorbij' komen
In het boek verwijst Maarten van Doorn naar honderden boeken, artikelen et cetera. Ook komt de onlangs overleden Daniel Kahneman zeer regelmatig voorbij. Hieronder enkele boeken die ook op dit blog staan.
|
Heerlijk
oneerlijk |
2012 |
288 |
|
|
Waarom de
wereld niet naar de knoppen gaat |
2019 |
288 |
|
|
Laat je
niets wijsmaken |
2013 |
252 |
|
|
De meeste
mensen deugen |
2019 |
512 |
|
|
Het begin
van alles |
2022 |
655 |
|
|
Sapiens |
2014 |
556 |
|
|
Mens/Onmens |
2019 |
128 |
|
|
Ons feilbare
denken |
2011 |
527 |
|
|
Het einde
van de waarheid |
2018 |
224 |
|
|
Oogklepdenken |
2012 |
287 |
|
|
Waarom
iedereen altijd gelijk heeft |
2016 |
271 |
|
|
En toen
wisten we alles |
2011 |
180 |
|
|
Oordeel zelf |
2017 |
156 |
|
|
Dagelijks
irrationeel |
2018 |
272 |
|
|
Misbehaving |
2018 |
416 |
Korte bespreking op website Jan Bransen: Waarom denken leuker is dan we denken (mei 2023)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen