Een stortvloed aan optimistische boeken
De afgelopen jaren zijn er verschillende boeken verschenen waarin de auteurs zich in meerdere of mindere mate optimistisch uitlaten over waar we (als mensheid) staan, en dat we waarschijnlijk in staat zijn alle opdrachten die op ons bord liggen te gaan aanpakken. En vooral in onze contreien, hier in het Westen, leven we in wat Annegreet van Bergen Gouden jaren (ook e-book) noemt. Dit gaat zeker op voor iedereen die ouder dan vijftig is: hij of zij heeft aan den lijve ervaren hoe Nederland steeds welvarender werd.
Voordat ik vier boeken specifiek naar voren wil halen stip ik enkele andere (zeer) optimistische boeken aan:
* Vooruitgang : tien redenen om naar de toekomst uit te kijken van Johan Norberg (2016) boek
* Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat van Maarten Boudry (2019) boek
* De strijd om de toekomst : over doemscenario's en vooruitgang van Addie Schulte (2019) boek
* Ons betere ik : waarom de mens steeds minder geweld gebruikt van Steven Pinker uit 2011 boek en e-book
* Verlichting nu : een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang van Steven Pinker (uit 2018) boek en e-book
* Het gaat geweldig : 100 feiten die u een andere kijk op de wereld geven van Maarten Bicker Caarten (uit 2013) boek
* Tegen de angst : optimisme als opdracht voor de 21e eeuw van Ralf Bodelier (2005) boek
Halfvol of halfleeg?
Iedereen realiseert zich dat we als mensheid voor grote uitdagingen staan. Maar grosso modo kun je bij burgers en schrijvers twee soorten grondhoudingen aantreffen: het glas is halfvol, óf halfleeg. De halfvol-denkers geloven dat we in staat zijn alle problemen te gaan oplossen. We hebben immers voor hetere vuren gestaan, en we kunnen het. Halfleeg-denkers zijn daar niet zo stellig over. Zij zien vooral obstakels en realiseren zich dat niet iedereen in staat is mee te gaan met de noodzakelijke veranderingen.
Het eerste (papieren) boek dat ik hier naar voren wil halen is een perfecte illustratie van deze houding. Charles C. Mann, een redelijk beroemde Amerikaanse wetenschapsjournalist, laat deze zelfs in de titel van een dik boek uit 2018 naar voren komen: De profeet en de tovenaar : twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet.
Hij zet twee personen tegenover elkaar: Norman Borlaug als de tovenaar, en William Vogt als de profeet. Norman Borlaug is dé man die verantwoordelijk was voor de zogenaamde Groene revolutie, waardoor de mens in staat was de opbrengst van de verbouw van rijst en andere granen te verhogen. Hard nodig toen de wereldbevolking jaar na jaar bleef groeien. Hij staat symbool voor 'alle' wetenschappers en technologen die continu bezig zijn de grenzen van wat kan op te rekken. "De wetenschap gaat alles oplossen!" Tovenaars die met hun onderzoek de wereld steeds beter en mooier gaan maken. Tegenover deze Norman Borlaug plaatst Charles C. Mann William Vogt. Een Amerikaans ornitholoog die als een van de eersten vraagtekens ging zetten bij de impact van de mens op de aarde en haar omgeving. Hij wordt als een van de vaders van de milieubeweging gezien. Een man die als een profeet steeds het spreekwoordelijke vingertje opstak en vroeg of dit of dat wel zou moeten mogen.
Het mooie van het boek van Charles C. Mann is dat hij - los van het feit dat het een vlot geschreven verhaal is over een deel van de geschiedenis waar 'je' weinig van af weet - géén positie inneemt. Beide heren wordt recht gedaan. Je krijgt als lezer een prima beeld van wie ze waren, waar ze voor stonden en je krijgt ook een goed beeld van de tijd waarin zij leefden. Maar Charles C. Mann spreekt geen voorkeur voor een van beiden uit. Zijn stelling is dat only time will tell, of 'de tovenaars' ons gaan redden, óf dat de profeten gelijk hebben en we op een pad naar beneden zitten.
De Australische milieu-activist Paul Gilding is zonder enige twijfel een 'opvolger' van William Vogt. Hij weet als profeet dat het niet goed gaat met de aarde. Heeft op talloze manieren actie gevoerd om de wereld een andere kant op te laten gaan. Maar in 2011 kwam hij tot de conclusie dat dit niet voldoende is. Alles gaat gewoon door. De verkeerde kant op. De mensheid is (nog) niet in staat andere wegen in te slaan.
Tóch is hij een halfvol-glas-denker. Hij weet dat de wereld hét probleem kan gaan oplossen. Alleen moeten we dan wel gaan beginnen. Dat kan alleen als er - in zijn ogen - een 'grote verstoring' komt. In het Engels heet dat The Great Disruption.
In Helden uit noodzaak : hoe onze generatie dankzij de ecologische en economische crisis de wereld gaat redden werkt hij dit verhaal van 'de grote verstoring' verder uit. Zijn stelling is dat we als mensheid op zeker moment geconfronteerd moeten worden met een fenomeen dat zó groot is dat iedereen zich realiseert dat 'het' anders moet. Hij noemt dat een Pearl Harbor-moment. Toen - in december 1941 - realiseerde het Amerikaanse volk zich dat ze zich niet langer afzijdig konden houden van een wereldoorlog die toen al anderhalf jaar aan de gang was. Van het ene op het andere moment besloot president Franklin D. Roosevelt om de hele Amerikaanse economie om te bouwen tot een oorlogseconomie. Iedereen liet bij wijze van spreken alle frivoliteiten liggen, en begon mee te werken aan het winnen van die oorlog. Dat lukte binnen drie à vier jaar. Hét kan, als we hét willen! Paul Gilding hoopte al in 2012 op een nieuw Pearl Harbor moment. Only time will tell, of deze corona-crisis ons Pearl Harbor-moment zal zijn.
Een possibilist
Twee jaar geleden verscheen het 'testament' van Hans Rosling, een Zweedse arts. Hij heeft als arts in verschillende landen gewerkt; rijke én arme. En begon zich op zeker moment te interesseren voor data over hoe landen 'het' doen. Hoe ze scoren qua gemiddeld inkomen, leeftijd, onderwijs, aantal jaren onderwijs of hoe meisjes het doen (vergeleken met jongens). Deze 'hobby' leidde uiteindelijk tot een gigantische database met gegevens over alle (193) landen; vanaf 1800 tot vandaag de dag.
In Feitenkennis : 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt laat hij zien dat 'de wereld' er veel beter voor staat dan de meesten van ons denken. Sterker: het boek opent met een quiz met dertien vragen die de meeste deelnemers (hoog- én laagopgeleid) gemiddeld slecht maken. Bijna iedereen denkt dat de wereld - en vooral die in zogenaamde derde wereldlanden - er slecht voorstaat. Maar hij laat zien dat het beeld heel anders is. Elk land heeft zich sinds 1800 alleen maar positief, én snel ontwikkeld. Er waren af en toe wat haperingen (de Spaanse griep in 1919, of WW1 en WW2), maar in grote lijnen worden landen gemiddeld steeds welvarender, leven mensen langer, hebben ze meer toegang tot schoon drinkwater, mogen kinderen langer naar school et cetera. Een ontnuchterend boek van een halfleeg-glas-denker.
Een belangrijk, must read boek vanwege die cijfers. Maar vooral door wat Rosling ook doet. Hij beschrijft in tien hoofdstukken evenzovele redenen waarom wij mensen zo slecht in staat zijn dit soort informatie tot ons te laten doordringen, We zitten als mens tjokvol 'mechanismen' die dat verhinderen. Daarmee is dit boek in mijn ogen vooral een boek voor iedereen die 'iets' heeft met het begrip mediawijsheid.
Ik ontken niet dat er dringende mondiale gevaren zijn waar we iets aan moeten doen. Ik ben geen optimist die de wereld door een roze bril ziet. Ik word niet rustig door de ander kant op te kijken. De vijf problemen die mij het meest zorgen baren zijn: een wereldwijde pandemie, financiële ineenstorting, wereldoorlog, klimaatverandering en extreme armoede. Waarom ik me juist over deze vijf problemen het meest zorgen maak? Omdat de kans heel groot is dat ze zich voordoen: de eerste drie hebben zich al eerder voorgedaan en de twee andere zijn nu gaande (). Als we hier niets tegen doen, zal niets anders werken. Dit zijn megamoordenaars, die we moeten stoppen, als dat al kan, door er gezamenlijk, stap voor stap, tegen op te treden.
Opmerkelijk dat hij als eerste bedreiging pandemie noemt. Nietwaar? En dan bezigt hij het woord possibilist. Een samentrekking van twee Engelse woorden: optimist & possible (dingen die mogelijk zijn). En licht dat op pagina 249 nader toe:
Ik zeg niet dat je je geen zorgen hoeft te maken. ik zeg je dat je je over de juiste dingen zorgen moet maken. Ik zeg niet dat je je moet afwenden van het nieuws of doof zijn voor de oproepen van activisten. Ik zeg niet dat je het lawaai moet negeren, maar je ogen moet openhouden voor de grote mondiale gevaren. Ik zeg niet dat je niet bang moet zijn. Ik zeg je dat je je hoofd koel moet houden en de wereldwijde samenwerkingsverbanden die nodig zijn om deze gevaren te verkleinen moet steunen. Houd je urgentie-instinct in bedwang. Houd al je drama-instinct in bedwang. Wees minder gespannen door de ingebeelde problemen van een overdramatische wereld, en alerter op de echte problemen en hoe die opgelost kunnen worden.
In het najaar van 2019 verscheen De meeste mensen deugen : een nieuwe geschiedenis van de mens van Rutger Bregman. Dat boek heeft sindsdien continu hoog op de bestseller-lijsten gestaan. Er zijn al meer dan tweehonderdduizend exemplaren van verkocht; en vertalingen zullen in veel landen verschijnen. Zeer opmerkelijk voor een dik, non-fictie boek.
Maar tegelijkertijd hoopgevend, aansluitend bij dat beeld van halfvol of halfleeg. Rutger Bregman betoogt als historicus dat de meeste mensen geneigd zijn om (meestal) het goede te doen. Mensen zijn (vaak?) in staat zich in te zetten voor dingen die henzelf overstijgen. Niet altijd. Integendeel. Bregman weet dat 'de mens' ook geneigd is tot het slechte. Dingen doet waar hij of zij later spijt van krijgt. Niets menselijks is ons vreemd. Maar im Großen Ganzen willen we 'het goede' doen. Deugen we.
Rutger Bregman sprak op 17 september 2019 op uitnodiging van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken in Oss in De Lievekamp over zijn nieuwste boek. Op zeker moment betoogde hij - naar aanleiding van een vraag uit de zaal - dat hij niet naïef is. Hij zag zichzelf als een possibilist. Hij verwees niet naar Hans Rosling.
Aanvullend artikel: Homo possibilist: de mogelijkheid aangrijpen om goed te doen, kunnen we allemaal. (september 2019)
(dinsdag 7 april 2020)
Hans van Duijnhoven
Must read E-books
| Annegreet van Bergen | Het goede leven | 2018 | 352 |
| Rutger Bregman | De geschiedenis van de vooruitgang | 2013 | 413 |
| Rutger Bregman | De meeste mensen deugen | 2019 | 512 |
| Paul Gilding | Helden uit noodzaak | 2012 | 293 |
| Guus Kuijer | Hoe word ik gelukkig? | 2009 | 160 |
| Raoul Martinez | Hoe vrij zijn wij? | 2017 | 544 |
| Susanne Piët | Egolutie | 2014 | 191 |
| Steven Pinker | Ons betere ik | 2011 | 1112 |
| Steven Pinker | Verlichting nu | 2018 | 920 |
| Jan Rotmans | Omwenteling | 2017 | 160 |
| Frans de Waal | De bonobo en de tien geboden | 2013 | 286 |
| Peter Westbroek | De ontdekking van de aarde | 2012 | 302 |
Must read 'gewone' boeken
| Floris Alkemade | De toekomst van Nederland | 2020 | 144 |
| Meyrem Almaci | Economie die gelukkig maakt | 2020 | 240 |
| Abhijit Banerjee c.s. | Hoe economie de wereld kan redden | 2020 | 464 |
| Michiel Bicker Caarten | Het gaat geweldig | 2013 | 205 |
| Ralf Bodelier | Tegen de angst | 2005 | 232 |
| Maarten Boudry | Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat | 2019 | 288 |
| Loek Dijkman | 50 jaar anders ondernemen | 2013 | 224 |
| Ap Dijksterhuis | Op naar geluk | 2015 | 304 |
| Christiana Figueres c.s. | Wij bepalen de toekomst | 2020 | 240 |
| Jonathan Safran Foer | Het klimaat zijn wij | 2019 | 280 |
| Eleanor Gordon-Smith | Stop met redelijk zijn | 2020 | 192 |
| Al Gore | Onze toekomst | 2013 | 496 |
| Yuval Noah Harari | Homo Deus | 2017 | 444 |
| Bas Heijne | Staat van Nederland | 2017 | 104 |
| Bas Heijne | Wereldverbeteraars | 2017 | 96 |
| Dirk Holemans | Vrijheid & zekerheid | 2016 | 374 |
| Jan Jonker | Nieuwe business modellen | 2014 | 276 |
| Lammert Kamphuis | Filosofie voor een weergaloos leven | 2018 | 236 |
| Tom Kniesmeijer | De seizoenen van de tijdgeest | 2009 | 236 |
| Kishore Mahbubani | Naar één wereld | 2013 | 313 |
| Paul Mason | Een stralende toekomst | 2019 | 416 |
| Andrew McAfee | Meer uit minder | 2019 | 352 |
| Koert van Mensvoort | Next nature | 2019 | 240 |
| Johan Norberg | Vooruitgang | 2016 | 312 |
| Kate Raworth | Donuteconomie | 2017 | 353 |
| Wim de Ridder | De ontdekking van de toekomst | 2014 | 298 |
| Matt Ridley | De rationele optimist | 2010 | 445 |
| Hans Rosling | Feitenkennis | 2018 | 343 |
| Jan Rotmans | In het oog van de orkaan | 2012 | 270 |
| Addie Schulte | De strijd om de toekomst | 2019 | 272 |
| James Wallman | Ontspullen | 2015 | 256 |
De overige E-books
| # | Waar verzet jij je tegen? | 2017 | 294 |
| Dan Ariely | Heerlijk oneerlijk | 2012 | 288 |
| Martijn Aslander | Nooit af [permanent beta] | 2015 | 384 |
| Peter Bieri | Hoe willen wij leven? | 2012 | 96 |
| Sanne Blauw | Het best verkochte boek ooit* | 2018 | 202 |
| Hans Boutellier | De improvisatiemaatschappij | 2011 | 191 |
| Rutger Bregman | Gratis geld voor iedereen | 2014 | 260 |
| Rutger Bregman | Waarom vuilnismannen meer verdienen | 2015 | 101 |
| Lisa Doeland e.a. | Onszelf voorbij | 2018 | 208 |
| Eric Drexler | Ongekende overvloed | 2013 | 288 |
| John Paul Flintoff | De wereld veranderen | 2012 | 176 |
| Malcolm Gladwell | David and Goliath | 2013 | 299 |
| Malcolm Gladwell | Uitblinkers | 2008 | 343 |
| Frederieke Hegger | De geldrevolutie | 2015 | 248 |
| Naomi Klein | No is not enough | 2017 | 288 |
| Bernard Maris | Economie is geen wetenschap | 2015 | 125 |
| Simon Rozendaal | Alles wordt beter! | 2015 | 192 |
| Wilhelm Schmid | Ongelukkig zijn | 2013 | 79 |
| Max Tegmark | Life 3.0 | 2017 | 496 |
| Jan Terlouw | Natuurlijk | 2018 | 64 |
| David Van Reybrouck | Tegen verkiezingen | 2013 | 174 |
| Alex Verburg | Pater Van Kilsdonk | 2013 | 237 |
| Rob de Wijk | 5 over 12 | 2012 | 200 |
| Rob Wijnberg | De nieuwsfabriek | 2013 | 155 |
| Damon Young | Filosoferen in de tuin | 2014 | 224 |
De overige 'gewone' boeken
| # | Hoop | 2019 | 287 |
| Dik Bijl | Alles wordt anders | 2016 | 239 |
| Philipp Blom | Wat op het spel staat | 2017 | 223 |
| Jan Bor | OnZen | 2016 | 112 |
| Russell Brand | Revolutie | 2015 | 329 |
| Alex Brenninkmeier | Moreel leiderschap | 2019 | 334 |
| John Bunzl & Nick Duffell | De oplossing is SimPol | 2018 | 292 |
| Lewis Dartnell | Oorsprong | 2019 | 398 |
| Dirk De Wachter | Borderline times | 2012 | 294 |
| Thomas Decreus | Een paradijs waait uit de storm | 2013 | 150 |
| Marcel Douma | Wij, het Volk van de Vinders van Dingen | 2014 | 171 |
| Michiel van Elk | De gelovige geest | 2012 | 271 |
| Christian Felber | Ware winst | 2017 | 208 |
| Tim Fransen | Het leven als tragikomedie | 2019 | 155 |
| Seth Godin | Onmisbaar | 2010 | 375 |
| Seth Godin | The Icarus deception | 2012 | 241 |
| Seth Godin | Tribes | 2009 | 157 |
| Seth Godin | What to do when it's your turn | 2014 | 160 |
| Femke Halsema | Geluk! | 2008 | 160 |
| Peter Hinssen | The day after tomorrow | 2017 | 283 |
| Kevin Kelly | The inevitable | 2016 | 326 |
| Ray Kurzweil | De singulariteit is nabij | 2011 | 768 |
| Ray Kurzweil | Het bouwen van een brein | 2013 | 320 |
| Kees van Lede e.a. | Pessimisme is voor losers | 2020 | 256 |
| Frédéric Lenoir | Handleiding voor een evenwichtige geest | 2012 | 190 |
| Nick Meynen | Frontlijnen | 2017 | 250 |
| Peter Hein van Mulligen | Met ons gaat het goed | 2019 | 240 |
| Susan Neiman | Waarom zou je volwassen worden? | 2014 | 218 |
| Jeremy Rifkin | De derde industriële revolutie | 2014 | 384 |
| Ken Robinson | Het Element | 2009 | 269 |
| Jim Stolze | Algoritmisering, wen er maar aan! | 2019 | 175 |
| Marianne Thieme | Groeiend verzet | 2019 | 160 |
| Malena Ernman | Ons huis staat in brand (met Greta Thunberg) | 2019 | 293 |
| Herman Tjeenk Willink | Groter denken, kleiner doen | 2018 | 118 |
| Peter-Paul Verbeek | De grens van de mens | 2011 | 144 |
| Kris Verburgh | Fantastisch! | 2007 | 518 |
| Roanne van Voorst | Ooit aten we dieren | 2019 | 255 |
| Joost de Vries | Echte pretentie | 2019 | 153 |
| Jan Auke Walburg | Jong van geest | 2000 | 174 |
| Micha de Winter | Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding | 2011 | 157 |
| Yvonne Zonderop | Ongelofelijk | 2018 | 165 |
The time is now, aflevering 1
Op vrijdag 10 april maakte ik met collega Peter van der Wijst een filmpje waarin ik enkele titels nader toelicht.
Homepage boeken én e-books voor onze post-coronatimes
Homepage The Time is Now - alle filmpjes
(maandag 6 april 2020- maandag 18 mei 2020)
Hans van Duijnhoven
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen