Prometheus 2022, 276 pagina's - € 18,50
Wikipedia: Esther van Fenema (1970)
Korte beschrijving
Een psychologische en culturele analyse van de rol van de zeven hoofdzonden in onze tijd, met speciale aandacht voor een nieuwe zonde: leegte. Het verlaten individu is overal. De mens van nu worstelt met tal van psychische klachten, die veelal terug te voeren zijn op zingeving en vooral het gebrek eraan, stelt Esther van Fenema. Die leegte proberen we te dempen door excessief te consumeren, met steeds meer leegte tot gevolg. Met de komst van het individualisme hoopte de mens zelf God te worden, maar de paradox is dat we de verantwoordelijkheid voor deze vrijheid niet goed verdragen en kwetsbaar zijn geworden. Van Fenema beschrijft de cultuurhistorische en praktische aspecten van de hoofdzonden, van superbia tot avaritia en vacuüm. ‘Het verlaten individu’ is vlot en onderhoudend gegeven, met scherpe inzichten in psyche en maatschappij. Vooral geschikt voor de meer geoefende lezer. Esther van Fenema (Haarlem, 1970) is psychiater en columniste, Ze werkte ruim tien jaar in het LUMC en heeft momenteel ze een vrijgevestigde praktijk voor 'high performers' en werkt in de ggz..
Tekst op website uitgever
Het individu van nu worstelt met tal van psychische klachten, die veelal terug te voeren zijn op zingeving en vooral het gebrek eraan: leegte. Dat nare gevoel proberen we te dempen door excessief te consumeren en te ‘genieten’, waardoor we ons steeds leger gaan voelen en in een negatieve, vicieuze cirkel terechtkomen. Toen we ooit de baleinen uit de samenleving trokken en het individu bevrijdden uit allerlei groepsverbanden hoopten we zelf God te worden. Als ‘God’ hebben we overal recht op en bepalen we zelf de grenzen. De paradox is dat we deze verantwoordelijkheid niet goed verdragen en kwetsbaar zijn geworden. We verwachten de beloning en de verlossing van buiten, maar God heeft ons verlaten. In dit boek onderzoekt psychiater Esther van Fenema wat de rol is van de zeven hoofdzonden in onze tijd. Ze voegt daar een nieuwe hoofdzonde aan toe die kenmerkend is voor nu: de leegte.
Esther van Fenema (1970) werkte ruim tien jaar als psychiater in het LUMC. Momenteel heeft ze een vrijgevestigde praktijk voor high performers en werkt ze in de ggz. Ze wordt regelmatig gevraagd als opiniemaker in de landelijke media. Daarnaast is ze als vaste columniste verbonden aan Medisch Contact en schrijft ze regelmatig voor de Volkskrant en Trouw. In 2018 was ze als psychiater te zien in BN’ers in Therapie op RTL5. In 2020 verscheen Waarom kan ik niet gewoon gelukkig zijn?.
Fragment uit: Superbia - hoogmoed
In onze samenleving zijn rollen niet meer vanzelfsprekend. We zijn verward over de vraag waar de rol begint en de mens eindigt, want door de onstuitbare opmars van het individu staat de mens tegenwoordig centraal en is zijn rol secundair. Deze nieuwe menselijkheid heeft als voordat dat we meer van elkaar zien, waardoor we ons beter kunnen verplaatsen in de ander. Er zijn aanwijzingen dat een speciale groep zenuwcellen, de spiegelneuronen, een rol speelt bij dit instinctieve inlevingsvermogen.
Maar er kleven ook risico's aan dit prachtig empathische vermogen. Bestuurders en politici maken bewust of onbewust behendig gebruik van dit evolutionaire mechanisme. Het persoonlijke ontschuldigt waardoor de rol en de daarbij behorende verantwoordelijkheid verbleken, en het lastiger wordt om kritiek te leveren.
VVD-politica Sophie Hermans creëerde tijdens haar speech op het VVD-congres verwarring door te roepen: 'Ik sta hier omdat ik mezelf ben. Ik ben Sophie Hermans.' Minister Van der Wal gooide ook haar mens-zijn in de strijd door snikkend te reageren op het ondermijnende AD-interview van minister Hoekstra over het stikstofbesluit met: 'Ik vond het niet fijn. Ik ben ook een mens. Dan hoop je op steun van het hele team.'
Behalve verwarring kan ook verontwaardiging ontstaan, zoals bij het optreden van Sandra Phlippen tijdens Zomergasten 2022. Ze zat daar primair als mens maar haar zeer persoonlijke smaak was voor velen niet los te zien van haar rol als hoofdeconoom bij de ABN Amro, zeker niet toen ze denigrerende opmerkingen maakte over 'de gewone man'. Toen Sigrid Kaag twitterde dat ze onwel was geworden en het stikstofdebat niet kon bijwonen, ontliep ze de kritiek als minister van Financiën en kreeg ze als mens veel empathie en beterschapswensen.
Als hoogwaardigheidsbekleders te veel mens worden wordt het dus lastiger om paal en perk te stellen als ze aantoonbaar falen in hun rol.
Als mens mag Thierry Baudet binnen de context van een familiefeestje wat mij betreft roepen wat hij wil. Maar als volksvertegenwoordiger is het ondenkbaar dat hij zonder correctie steeds verder kan gaan in zijn publiekelijke antisemitisme. In een filmpje vergeleek hij Oekraïne met Israël, 'als centrum van een geheim systeem achter de machtsstructuur in de wereld'. Natuurlijk ontstond er de gebruikelijke ophef en afschuw, maar daar bleef het bij, terwijl een grote groep die zich met hem identificeert gevaarlijk wordt beïnvloed. Groepsbelediging is sinds de jaren dertig van de vorige eeuw strafbaar, nota bene om weerstand te bieden aan fascisme en antisemitisme. Wanneer je als arts faalt in je rol als hulpverlener krijg je terecht een tuchtklacht aan je broek. Maar Baudet kan ongestraft joden verdacht maken, daar waar de geschiedenis heeft aangetoond dat juist antisemitisme tot de vreselijkste vorm van ontmenselijking leidt.
Onze narcistische maatschappij begint ernstige rafelranden te vertonen die we steeds minder goed weg kunnen moffelen. De toeslagenaffaire, corrupte politici die desondanks blijven zitten en steeds meer mensen die afhaken en houvast zoeken buiten de realiteit.
Onze huidige samenleving bestaat uit een verzameling individuen die zich primair bezighouden met hun persoonlijke belangen. Desondanks hebben we machthebbers en bestuurders nodig die zorg dragen en verantwoordelijkheid nemen. Maar de mensen die dergelijke verantwoordelijkheid dragen, voor ondernemingen, instellingen, lokaal of landelijk bestuur, worden vaak ook verblind door hun hoogmoed. De gevolgen van hun hoogmoed zijn extra groot en schaden grote groepen mensen en de aarde als geheel. Zeker omdat mensen op deze posities vaak behendig genoeg zijn om de gevolgen van hun gedrag of 'de val' weg te managen.
We krijgen de leiders die we verdienen. Misschien is het logisch dat als we allemaal God zijn geworden, we leiders kiezen die ons daarin bevestigen doordat ze zelf geen echte autoriteit meer neerzetten. Als iedereen op zichzelf is gericht, dan bestaan zorgzaamheid en verantwoordelijkheid niet meer en wordt iedereen verwaarloosd. (pagina 40-42)
Draadje (mei 2023)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen