Donella Meadows

Denken in systemen : een handleiding
Ten Have 2022, 293 pagina's - € 22,99

Oorspronkelijke titel: Thinking in systems : a primer (2008)

Wikipedia: Donella Meadows (1941-2001)

Korte beschrijving
Een handleiding voor systeemdenken. Dit boek leert de lezer denken in complexe systemen en helpt begrijpen welke ingreep in het systeem de meeste kans van slagen heeft. Verschillende wetenschappers, docenten en journalisten zien dit boek als een van de belangrijkste boeken om onze samenleving te begrijpen. Relatief toegankelijk geschreven voor de complexiteit van het onderwerp. Voor een brede lezersgroep met maatschappelijke interesse.Donella Meadows (Elgin, 1941 - Hanover, 2001) was een wereldberoemde Amerikaanse schrijver, onderwijzer, scheikundige en milieu-wetenschapper. Haar werk werd in meer dan vijftien landen uitgegeven.

Tekst op website uitgever
Dit is het toegankelijke en cruciale basisboek voor systeemdenken, dat door wetenschappers, docenten en journalisten gezien wordt als een van de belangrijkste boeken om onze samenleving te begrijpen.

‘Het boek ‘Denken in systemen’ leert je in complexe systemen denken en helpt je vervolgens te begrijpen waar in een systeem een ingreep de meeste kans van slagen heeft.’ – De Correspondent

De problemen van onze tijd, zoals ziekte, oorlog, armoede en het klimaat, zijn in essentie systeemfouten. Ze kunnen niet opgelost worden door aan één geïsoleerd knopje te draaien, omdat de effecten op het geheel voor ons niet te overzien zijn. Denken vanuit het grotere systeem biedt een uitweg.

Fragment - Voorwoord van Kate Raworth
Dit is een boek dat mijn leven heeft veranderd - 'echt - en ik hoop dat het dat ook, op de een of andere manier, voor jou zal doen.

Toen ik in de jaren negentig economie studeerde aan de universiteit, raakte ik gefrustreerd over de theorieën die we aangeboden kregen. Ze gingen allemaal uit van een vaststaand evenwicht en verdrongen de echte wereld naar de randen van hun modellen. Twee decennia later ging ik op zoek naar nieuwe economische denkwijzen. Ik zoog alle ideeën in me op die ik op de uni nooit had geleerd, en algauw tipte iemand me dit boek. Zodra ik begon met lezen, was ik verkocht. Al op de eerste paar pagina's liet Dana Meadows mij - en vele anderen - kennismaken met een manier van denken die me voorkwam als het ontbrekende puzzelstukje. Deze denkwijze was intuïtief, uitnodigend en enorm bruikbaar. De ideeën in dit boek werden algauw een essentieel uitgangspunt in mijn nieuwe benadering van de economie, en ze hebben mijn manier van denken ingrijpend veranderd.
 Je hoort het: ik ben fan. Ik ben ervan overtuigd dat denken in systemen een onontbeerlijke 21e-eeuwse skill is die iedereen zou moeten leren, ongeacht je studie of werkveld. Denk alleen al aan de opeenvolgende crisissen waar onze eeuw mee begon: van de financiële crisis in 2008, tot de steeds dringender wordende klimaatcrisis, tot bijna twee jaar aan corona-lockdowns. Deze crisissen mogen dan wel als afzonderlijke kwesties worden besproken in het nieuws - als iets economisch, klimaatwetenschappelijk of epidemiologisch - maar je kunt ze het meest zinvol interpreteren, denk ik persoonlijk, als je ze bekijkt door de gemeenschappelijke bril van systeemdenken. Zodra je eenmaal hebt geleerd de wereld door deze bril te bekijken, wordt het steeds moeilijker om niet meer zo te kijken. De patronen en dynamieken zijn overal - van de zwerm spreeuwen in de lucht tot de schommelende aandelenkoersen tot de smeltende ijskappen.

Toen ik zelf aan mijn boek Donuteconomie werkte, waarin ik zeven stappen bespreek om tot een 21e-eeuwse economie te komen, werd 'Snap de systemen' een opzichzelfstaand hoofdstuk. In mijn pleidooi voor nieuwe economische denkwijzen raakte ik vaak verzeild in discussies met mainstream-economen. Een hoogleraar aan een Nederlandse universiteit (ik vermoed dat ze Lans Bovenberg bedoelt - artikel: “dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn” - januari 2018 - hd) maakte mijn pleidooi voor systeemdenken belachelijk, en noemde het veel te hoog gegrepen voor bachelor studenten. Deze visie verbaasde mij nogal, dus ik besloot de proef op de som te nemen.
 Tijdens de lockdown in het Verenigd Koninkrijk had ik mijn elfjarige tweeling de hele dag thuis. Ik besloot dat hun eerste thuisonderwijs zou bestaan uit een introductie in systeemdenken (jong geleerd is oud gedaan!). Ik hing een whiteboard op, haalde at stiften tevoorschijn en tekende de basisconcepten voor ze uit: versterkende feedbackloops (hoe meer je ergens van hebt, des te meer je zult krijgen) en balancerende feedbackloops (hoe meer je hebt, des te minder je ervan terugkrijgt). We bedachten er allemaal een paar voorbeelden uit de speeltuin bij: het geduw en getrek dat vaak tot een serieuze vechtpartij leidt, en de bemiddelaars die dan altijd tevoorschijn komen om vrede te stichten. Toen gaf ik mijn kinderen een stift en stelde voor dat ze zelf hun interpretatie van de coronacrisis zouden tekenen, met alleen die twee feedbackloops. Ze kwamen meteen in actie, tekenden ingewikkelde lussen en pijlen in alle richtingen, totdat mijn dochter op en neer begon te springen en vrolijk uitriep: 'Eindelijk kan ik laten zie wat ik bedoel!'
  Wanneer ik nieuwe masterstudenten voor het eerst laat kennismaken met systeemdenken, vertonen ze ook vaak tekenen van deze intellectuele verrukking. Ze hebben eindelijk de middelen waarmee ze de complexe systemen tot uitdrukking kunnen brengen die, tot op dat moment, alleen in hun hoofd zaten of in woorden op papier waren gezet. Veel van hen gebruiken Dana Meadows' beroemde essay over knoppen en hendels (hoofdstuk 6) hun leven lang als richtlijn. Anderen worden verliefd op haar poëtische instructie som te leren dansen met systemen (hoofdstuk 7) - rake, wijze woorden waar ik steeds opnieuw weer naar terugkeer, die me het gevoel geven alsof ze naast me staat, als een mentor, een gids die over mijn schouder meekijkt precies wanneer ik haar nodig heb. Hoewel ik haar beschouw als een mentor heb ik Dana nooit zelf ontmoet, en dat zal ik mijn leven lang jammer blijven vinden. Je kent vast dat speeltje met de vraag: met wie, dood of levend, zou je graag eens willen dineren? Nou, Dana zou bovenaan mijn gastenlijst staan. En we zouden zoveel te bespreken hebben dat ik er een zevengangendiner van zou maken.
  Hunter Lovins, een vriendin van me, was ook jarenlang een goede vriend en bondgenoot van Dana. Samen met haar studenten maakte Hunter deel uit van de werkgroep die dit boek heeft samengesteld en geredigeerd, na Dana's plotse, tragische overlijden in 2001 - aan het begin van een eeuw waarin haar wijsheid, onbevreesdheid en briljante communicatie zo vreselijk welkom waren geweest. Ik heb Hunter gevraagd wat zij dacht dat Dana zou doen als ze vandaag de dag nog leefde. Haar antwoord was duidelijk. 

'Ze zou haar tijd verdelen tussen Cobb Hill enerzijds, de woongroep in New Hampshire die ze heeft opgericht, waar ze de tuin zou doen, haar schapen zou helpen bevallen en de lammetjes zou verzorgen - en de rest van de wereld anderzijds. Ze zou de wereld rondreizen, spreken, schrijven, lesgeven, pleiten voor het klimaat en mensenrechten, en ondertussen zou ze de meest geavanceerde systemische modellen ontwikkelen en die vervolgens in gewone-mensentaal uitleggen aan politici, zakenlui en andere mensen door wie de mensheid aan de rand van de afgrond is beland.'

Dana kan die dingen zelf niet meer doen, maar met dit boek heeft ze velen geïnspireerd om 'systeemslim' te worden, van haar inzichten te leren en ze in de praktijk te brengen in de wereld van vandaag. Ik hoop dat ook jij, nu je je ook in de wereld van het systeemdenken gaat verdiepen, de middelen zult vinden om je eigen pad vorm te geven. - Kate Raworth, februari 2021

Terug naar Overzicht alle titels