Prometheus 2022, 356 pagina's - € 25,--
Wikipedia: Ap Dijksterhuis (1968)
Korte beschrijving
Een boek over de psychologie van inspiratie. Ap Dijksterhuis beziet inspiratie in samenhang met creativiteit, motivatie, nieuwsgierigheid en de functie van de hersenen. Mythes worden daarbij ontkracht. Inspiratie komt niet aanwaaien om dan weer te verdwijnen, maar wordt afgedwongen door eerder geleverde arbeid. Inspiratie en inspanning horen bij elkaar en het is niet alleen voor een geniale enkeling weggelegd. Informatief maar onderhoudend geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Ap Dijksterhuis (1968) is psycholoog en academisch docent.
Tekst op website uitgever
Inspiratie drijft ons voort. Het is het fundament van wetenschap, kunst, literatuur, muziek en andere grote prestaties. Ap Dijksterhuis legt in deze lofzang op misschien wel de mooiste verworvenheid van het brein uit wat inspiratie is, waarom we het hebben, hoe het werkt en hoe we het krijgen. Met recente ontwikkelingen uit de neurowetenschap en psychologie beziet hij inspiratie in samenhang met creativiteit, motivatie, nieuwsgierigheid en de functie van onze hersenen in het algemeen. Mythes worden ontkracht. Inspiratie komt ons niet per ongeluk aanwaaien om dan ineens weer in de mist te verdwijnen. Inspiratie dwing je af, het is de beloning voor eerder geleverde arbeid. Ook is het misleidend om het af te zetten tegen inspanning. Inspiratie en transpiratie horen bij elkaar, het zijn danspartners die elkaar tot grotere hoogte kunnen brengen. Inspiratie is onmisbaar bij het leveren van topprestaties, of het nu een kunstschilder betreft, een schrijver, een wetenschapper, een componist of een topchef. Ten slotte is inspiratie geen voorrecht van een geniale enkeling. Inspiratie krijgt iedereen die daarvoor kiest. Ook jij.
Ap Dijksterhuis (1968) is hoogleraar psychologie, schrijver en een van de invloedrijkste psychologen van Nederland. Eerder schreef hij Het slimme onbewuste, Op naar geluk, De merkwaardige psychologie van een wijndrinker, Wie (niet) reist is gek, Maakt geld gelukkig?, het kinderboek Tussen je oren, Wegwee en de novelle Bart. Van zijn boeken zijn meer dan 200.000 exemplaren verkocht.
Fragment uit 8. Transpiratie
Tijdverprutsend sentiment
Ilja Leonard Pfeijffer haalde tijdens het interview Remco Campert aan: 'Het schrijven van poëzie bestaat voor 90 procent uit het in de stemming komen om poëzie te schrijven.' Wat kunnen we nog meer zeggen over het proces? He ziet die stemming eruit die Remco Campert, Ilja Leonard Pfeijffer en Emile van der Staak zoeken om iets te creëren.
Het is opperste concentratie. Het lijkt op een flow-ervaring (en je aandacht is volledig gericht op wat je op dat moment doet. Waar je om het krijgen van de tweede vorm van inspiratie - die van de inval of het idee - het brein stimuleert door veel externe prikkels te verwerken, doe je bij de derde vorm van inspiratie het omgekeerde. Het onbewuste praat op fluistertoon en je bant de omgeving uit. 'Inspiratie is een kwestie van de juiste voorwaarden scheppen. Voor mij is dat een leeg huis, de telefoon uit, en een stuk of vier bakken koffie,' zei muzikant Henny Vrienten. Sommigen zoeken het liefst de stilte op, anderen prefereren een monotoon achtergrondgeluid of bekende muziek die storende geluiden absorbeert. neurowetenschapper Nancy Andreasen noemt het een dissociatieve staat, een term die ook gebruikt wordt in de psychologie en psychiatrie. Je bent het contact met de werkelijkheid kwijt, je richt je aandacht is niet meer op de omgeving gericht, maar volledig op je innerlijk. Het kan je op een extreme manier in beslag nemen; je denkt niet aan eten, je vergeet de tijd, en met de trein op weg van Nijmegen naar Utrecht ontdek je pas in Amsterdam Bijlmer dat je te ver bent gereden. Shit happens.
Je daalt zo diep mogelijk in jezelf af, zou je kunnen zeggen, en tegelijkertijd zorg je ervoor dat je bewuste, rationale systeem zich afzijdig houdt zodat het de stroom niet kan saboteren. Als dat wel gebeurt verlies je de zuiverheid en gaat het onherroepelijk mis. In deze fase van het proces, waarbij het onbewuste spreekt, is bewust denken uit den boze.
Net zoals een voetballer niet moet gaan nadenken als hij een strafschop neemt, moet een schilder niet nadenken als hij schildert. Picasso mocht dan vijfenveertig schetsen hebben gemaakt voor Guernica, nadat hij eenmaal was begonnen aan het echte werk wilde hij niet meer nadenken. Hij moest geleid worden door zijn penseel, zoals Ilja Leonard Pfeijffer door zijn pen en Emile van der Staak door zijn keukenmes. Picasso ging zelfs een stap verder: hij stopte met werken op het moment dat hij merkte dat hij bewust nadacht. Sarah Neutkens, een jonge componist, kunstenaar en schrijver, verwoordde het als volgt: 'Muziek moet diep van binnen komen. Zodra ik over muziek moet nadenken gaat er iets verloren.' 'Ontdoe je van de wachtposten bij de poort van de intelligentie,' adviseerde Friedrich Schiller.
De voorwaarden waaraan je stemming moet voldoen zorgen ervoor dat je het niet kunt forceren. 'Gekunstelde inspanning leidt tot verwrongen denken,' zei de Britse filosoof Herbert Spencer. Je onbewuste werkt niet meer mee; er komt niets naar boven, of er komt hoogstens iets waarvan je al snel ziet dat het bagger is. je produceert 'tijdverprutsend sentiment', in de woorden van Goethe. We kunnen de metafoor van het schip weer gebruiken. Als je jezelf forceert als kapitein en de bemanning te veel onder druk zet, of zelfs de zweep erover haalt, ben je die bemanning kwijt. (pagina 276-278)
Lees ook: Het slimme onbewuste : denken met gevoel (uit 2007) en Op naar geluk : de psychologie van een fijn leven (uit 2015)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen