Ten Have 2025, 156 pagina's - € 19,99
Oorspronkelijke titel: Equality : What It Means and Why It Matters (2025)
Wikipedia: Thomas Piketty (1971) en Michael Sandel (1953)
Korte beschrijving
Een diepgaand gespreksverslag over sociale (on)gelijkheid. Filosoof Michael Sandel en econoom Thomas Piketty onderzoeken in een gesprek in mei 2024 de oorzaken van de toenemende ongelijkheid, maar bieden ook voorstellen om de samenleving rechtvaardiger en gelijker te maken. Ze hebben het daarbij zowel over sociaaleconomische ongelijkheid, waarbij ze o.a. globalisering en inkomensverschillen bespreken, als zaken als meritocratie en migratie. Met een voorwoord van politicoloog Tim ’S Jongers en een nawoord van hoogleraar Irene van Staveren. Met geredigeerde dialogen, geschreven in erudiete en kalme stijl. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Thomas Piketty (1971) is een wereldberoemde Franse econoom. Hij schreef eerder o.a. 'Kapitaal in de 21ste eeuw' (2014). Michael J. Sandel (1953) is een bekende Amerikaanse politiek filosoof. Hij schreef eerder o.a. ‘Het onbehagen in de democratie’ (2023).
Tekst op website uitgever
De twee grootste denkers van nu over het belangrijkste thema.
In dit baanbrekende boek bundelen de toonaangevende denkers Michael Sandel en Thomas Piketty hun krachten om een urgent maatschappelijk vraagstuk aan te pakken: de groeiende ongelijkheid. Ze onderzoeken diepgaand waarom de kloof tussen rijk en arm steeds groter wordt en welke onderliggende factoren hieraan ten grondslag liggen.
Maar het boek biedt ook hoop, met concrete voorstellen en inspirerende ideeën over hoe we onze samenleving eerlijker en gelijker kunnen maken. Een onmisbaar werk voor iedereen die gelooft in een rechtvaardigere toekomst.
Fragment uit 5. Meritocratie
Piketty: Ik blijf enige moeite te hebben met de door jou gekozen terminologie. Maar goed, ik wil het graag hebben over meritocratie. Ik ben namelijk een groot fan van je boek De tirannie van verdienste, waarin je inzoomt op het belang van deze soort van religie of ideologie van verdienste die zich in recente decennia heeft ontwikkeld. In je analyse benadruk je dat meritocratie de derde zuil van het neoliberale tijdperk. Naast globalisering en financialisering is er de meritocratie. Volgens mij ken je daaraan het belang toe dat het inderdaad verdient. Daarom wilde ik het hierover met je hebben. Misschien is mijn belangrijkste vraag wel: hoe kunnen we hiervan afkomen? In je boek stel je ergens voor om een Ivy League-loting te organiseren die ongeveer als volgt zou werken. Stel je hebt honderd plekken op Ivy League-universiteiten. Je stelt een toelatingsdrempel in van minimale kwalificatievereisten op een niveau waar de scores of cijfers van duizend aanmelders aan voldoen. Vervolgens houd je een loting om de 10 procent geïnteresseerden te selecteren die je toelaat.
Wat mij zo bevalt aan dit idee is dat je de universiteiten niet zomaar laat doen wat ze willen. Als ik het goed begrijp, is dit onderdeel van het streven om de controle terug te pakken; het is een voorbeeld van het proces van democratische deliberatie, dat regels zou moeten bepalen voor de toegang tot zorg en hoger onderwijs. Aangezien het onderwijs een basisvoorziening is, kunnen we niet toestaan dat mensen in het besyuur van Harvard zomaar doen wat hun goeddunkt. Natuurlijk zouden sommigen zeggen: 'Nu ja, het is hun universiteit. Dus natuurlijk kunnen ze doe wat ze willen.' Maar in mijn ogen is dat hetzelfde als: 'Oké, het is jouw geld, Sluis het maar door naar een belastingparadijs en betaal nul belasting. Het is immers jouw geld.' Nee dus, sorry, het is niet jouw geld. Jouw geld is het product van de collectieve arbeid van miljoenen mensen. Dit geld was er nooit geweest zonder publieke infrastructuur of ons rechtsstelsel. Je bent niet alleen op de wereld en je kunt niet zomaar zeggen: 'het is mijn geld.'
Is dit een juiste interpretatie van jouw specifieke voorstel voor een loting? Natuurlijk zou je vergelijkbare andere voorstellen kunnen bedenken. Het is gewoon een voorstel voor het terugnemen van de controle, van take back control. Het proces van democratische deliberatie zou de regels moeten stellen voor dit soort toelatingen tot bijvoorbeeld Harvard en andere Amerikaanse topuniversiteiten.
Sandel: Ja, dat is ten dele waar het over gaat. Daarnaast gaat het over iets anders, dat teruggrijpt op de kwestie van morele waardeoordelen, attitude en erkenning. De meritocratie is o twee redenen problematisch. Maar voordat ik deze twee problemen benoem, lijkt het me goed om eerst te benadrukken dat verdienste in zijn algemeenheid iets positiefs is. Heb ik ene operatie nodig, dan wil ik immers dat een goed opgeleide chirurg die uitvoert. Het systeem van verdienste zorgt daarvoor. Dus hoe leidt verdienste tot een soort tirannie? Dit gaat terug op de periode die we al bespraken, die van de jaren tachtig tot nu. Gedurende deze periode verdiepte zich de scheidslijn tussen winnaars en verliezers. Dat vergiftigde onze politiek en dreef ons uit elkaar. Deze toenemende kloof heeft deels te maken met de groeiende inkomens- en vermogensongelijkheid die we bespraken. Maar dat is zeker niet de enige factor. het heeft ook te maken met de veranderde kijk op succes waarmee de groeiende ongelijkheid gepaard ging. degenen die in de top van de piramide terechtkwamen, zijn gaan geloven dat ze hun succes hun eigen verdienste weerspiegelt en dus dat ze de weelde verdienen die de markt hun toekent. Automatisch volgt hieruit dat ook degenen die achterblijven en het zwaar hebben, krijgen wat hun toekomt. Deze manier van denken over succes vloeit voort uit een ogenschijnlijk aantrekkelijk ideaal. Dat is het meritocratische principe, dat zegt: in zoverre kansen gelijk zijn, verdienen de winnaars hun winsten.
Dan de twee problemen met meritocratie. Een evident probleem is dat we de meritocratische principes die we uitdragen domweg niet waarmaken. In werkelijkheid hebben mensen helemaal geen gelijke kansen. Kinderen die worden geboren in arme gezinnen zijn vaak ook arm op volwassen leeftijd. Opwaartse mobiliteit komt slechts beperkt voor. Neem het voorbeeld van de Ivy League-universiteiten waar je naar vroeg. Het klopt dat ze ruimhartige financiële ondersteuningspakketten aanbieden. Studenten uit gezinnen die minder verdienen dan 85.000 dollar per jaar, of volgens mij 100.000 dollar per jaar in het geval van Stanford hoeven geen collegegeld, kamer, eten of boeken te betalen. En toch studeren erop deze plekken meer jongeren afkomstig uit gezinnen die behoren tot de rijkste 1 procent van de bevolking dan uit gezinnen die behoren tot de armste 50 procent.
Onze meritocratie is dus verre van perfect. Maar stel dat ze wél perfect was. Stel dat we op de een of andere manier zouden kunnen zorgen voor werkelijke kansengelijkheid in de toelating tot het onderwijsstelsel en in de economie in het algemeen. Stel dat we daarin zouden slagen. Zou zo'n perfecte meritocratie ook een rechtvaardige samenleving opleveren? Ik denk van niet. Dat komt doordat de meritocratie ook in perfecte vorm een schaduwzijde heeft: ze ondermijnt het algemeen belang. Dat ze het algemeen belang ondermijnt, komt doordat dit systeem de succesvollen aanmoedigt om hun succes als hun eigen verdienste te zien. Ze laten zich bedwelmen door hun eigen succes, vergeten dat op de weg daarnaartoe ook de factoren geluk en toeval een rol speelden, en verliezen uit het oog dat ze schatplichtig zijn aan anderen. Ze vergeten, zoals je net al zei, dat ze hun verrichtingen niet mogelijk waren geweest zonder anderen en zonder de collectieve inspanningen van de samenleving. (pagina 63-67)
Lees ook: Kapitaal in de eenentwintigste eeuw (uit 2014), Kapitaal en ideologie (uit 2020) en Een kleine geschiedenis van de gelijkheid (uit 2022) van Thomas Piketty; en Pleidooi tegen volmaaktheid : een ethiek voor gentechnologie (uit 2012), Niet alles is te koop : de morele grenzen van markt werking (uit 2012), Politiek en moraal : filosofie voor het publieke debat (uit 2016), De tirannie van verdienste : over de toekomst van de democratie (uit 2020) en Het onbehagen in de democratie : denken in tijden van crisis (uit 2023) van Michael J. Sandel.
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen